Fréttatilkynningar

30. júlí 2014: Stjörnufræðingar sem notuðu Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) hafa fundið tvær sérkennilegar efnisskífur sem ekki eru í sama fleti í kringum tvístirnakerfið HK Tauri. Þessar nýju mælingar ALMA hafa skilað skýrustu myndunum sem náðst hafa af efnisskífum tvístirnis. Niðurstöðurnar gætu líka hjálpað til við að skýra hvers vegna margar fjarreikistjörnur enduðu á skrítnum, miðskökkum eða hallandi brautum — ólíkt reikistjörnunum í sólkerfinu okkar. Niðurstöðurnar verða birtar í tímaritinu Nature þann 31. júlí 2014.

23. júlí 2014: Á þessari nýju og glæsilegu mynd frá La Silla stjörnustöð ESO í Chile er hópur ungra stjarna samankominn fyrir framan glóandi gasský og rykslæður. Fyrir tíu milljónum ára var stjörnuþyrpingin NGC 3293 lítið annað en gas- og rykský en um leið og stjörnur höfðu myndast í því varð hópurinn sem hér sést til. Þyrpingar eins og þessi eru tilraunastofur í geimnum sem gera stjörnufræðingum kleift að læra um þróun stjarna.

9. júlí 2014: Hópur stjörnufræðinga hefur tekist að fylgjast með stjörnuryki verða til í rauntíma í kjölfar sprengistjörnu. Í fyrsta sinn hafa stjörnufræðingar náð að sýna fram á að þessar geimrykverksmiðjur framleiða ryk í tveimur stigum sem hefjast skömmu eftir sprenginguna og heldur síðan áfram um árabil eftir á. Hópurinn notaði Very Large Telescope (VLT) ESO í norðurhluta Chile til að rannsaka ljós frá sprengistjörnunni SN 2010jl þegar hún var að dofna hægt og bítandi. Niðurstöðurnar eru birtar í vefútgáfu tímaritsins Nature þann 9. júlí 2014.

2. júlí 2014: Gas- og rykskýið sem hér sést er fremur óþekkt en kallast Gum 15 og er fæðingarstaður og híbýli ungra og hetra stjarna. Stjörnurnar eru fagrar en skaðlegar því þær móta útlit skýsins og munu að lokum, þegar þær komast á fullorðinsaldur, brjóta niður fæðingarstað sinn svo hann hverfur af sjónarsviðinu.

19. júní 2014: Í dag fór fram athöfn sem markar stórt skref í átt að European Extremely Large Telescope (E-ELT), næsta risasjónauka ESO. Hluti hins 3000 metra háa fjalls Cerro Armazones var sprengdur en með því er byrjað að undirbúa jarðveginn fyrir smíði stærsta sjónauka heims fyrir sýnilegt og innrautt ljós.

11. júní 2014: Stjörnufræðingar hafa í fyrsta sinn, með hjálp Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), kortlagt sameindagas og ryk í hýsilvetrarbrautum gammablossa — orkuríkustu sprenginga alheims. Í ljós kom, nokkuð óvænt, að minna var um gas en búist var við en hins vegar mun meira ryk sem veldur því að sumir gammablossar sýnast dimmari. Niðurstöðurnar verða birtar í Nature þann 12. júní 2014 og markar fyrstu mæliniðurstöður ALMA um gammablossa. Rannsóknin sýnir hve vel í stakk búin ALMA er til að hjálpa okkur að skilja betur þessi dularfullu fyrirbæri.

4. júní 2014: SPHERE mælitækinu — Spectro-Polarimetric High-contrast Exoplanet REsearch — hefur verið komið fyrir og tekið í notkun á einum af Very Large Telescope (VLT) ESO í Paranal stjörnustöðinni í Chile. Þetta nýja og öfluga tæki á nýtir ýmiskonar hátækni til finna og rannsaka reikistjörnur utan okkar sólkerfis. Tækið er miklu öflugra en nokkur önnur sambærileg tæki sem eru í notkun og hefur þegar náð glæsilegum myndum af rykskífum í kringum nálægar stjörnur og öðru. SPHERE var þróað og smíðað í samstarfi nokkurra evrópskra stofnana undir forystu Institut de Planétologie et d'Astrophysique de Grenoble í Frakklandi í samvinnu við ESO. Búist er við að tækið bylti vandasömum rannsóknum manna á fjarreikistjörnum og rykskífum í kringum ungar stjörnur.

21. maí 2014: Á þessari nýju og litríku mynd frá 2,2 metra MPG/ESO sjónaukanum í La Silla stjörnustöð ESO í Chile sést stjörnuþyrpingin NGC 3590. Stjörnurnar skína skært fyrir framan tilþrifamikið landslag dökkra rykklumpa og litríkra glóandi gasskýja. Þessi litli stjörnuhópur veitir stjörnufræðingum vísbendingar um myndun og þróun stjarna — sem og vísbendingar um uppbyggingu þyrilarma Vetrarbrautarinnar.

14. maí 2014: Segulstjörnur eru sérkennilegar ofurþéttar leifar sprengistjarna. Þær eru segulmögnuðustu fyrirbrin sem vitað er um í alheiminum — mörgum milljón sinnum öflugri en sterkustu seglar á Jörðinni. Hópur evrópskra stjörnufræðinga, sem notaði Very Large Telescope (VLT) ESO, telur sig nú hafa, í fyrsta sinn, fundið förunaut segulstjörnu. Uppgötvunin hjálpar til við að skýra myndun segulstjarna — sem hefur verið mikil ráðgáta í 35 ár — og hvers vegna þessi tiltekna stjarna féll ekki saman og myndaði svarthol eins og stjörnufræðingar hefðu búist við.

30. apríl 2014: Mælingar sem gerðar voru með Very Large Telescope (VLT) ESO hafa, í fyrsta sinn, leitt i ljós snúningshraða reikistjörnu utan okkar sólkerfis. Sólarhringurinn á fjarreikistjörnunni Beta Pictoris b reyndist aðeins átta klukkustunda langur. Hún snýst því mun hraðar um sjálfa sig en nokkur reikistjarna í sólkerfinu okkar — snúningshraðinn við miðbaug er næstum 100.000 km/klst. Niðurstöðurnar sýna að sömu tengsl eru á milli massa og snúningshraða reikistjarna í sólkerfinu okkar og fjarreikistjarna. Tæknin sem notuð var við rannsóknina mun, í framtíðinni, gera stjörnufræðingum kleift að kortleggja yfirborð fjarreikistjarna með hjálp European Extremely Large Telescope (E-ELT).

16. apríl 2014: Á þessari nýju mynd frá La Silla stjörnustöð ESO í Chile sést gasský úr vetni sem kallast Gum 41. Í miðju þessarar fremur óþekktu geimþoku eru ungar, heitar og skærar stjörnur sem gefa frá sér orkuríka geislum sem örvar vetnisgasið í kring svo það gefur frá sér skarlatsrauðan einkennislit.

9. apríl 2014: Stjörnufræðingar sem notuðu Very Large Telescope ESO í Chile tóku þessa fallegu mynd af hringþokunni PN A66 33 — oftast kölluð Abell 33. Þessa fagurbláa kúlulaga þoka varð til þegar öldruð stjarna varpaði ytri lögum sínum frá sér. Fyrir tilviljun er hún í sömu sjónlínu og stjarna í forgrunni og minnir því um margt á demantshring. Þessi stjarnfræðilegi gimsteinn er óvenju samhverfur og er því sem næst kúlulaga á himninum.

2. apríl 2014: Á þessari nýju mynd sem tekin var með 2,2 metra MPG/ESO sjónaukanum í La Silla stjörnustöðinni í Chile, sjást tvær harla ólíkar vetrarbrautir: NGC 1316 og nágranni hennar NGC 1317 sem er minni. Báðar eru steinsnar frá hvor annarri í geimnum en saga þeirra er mjög frábrugðin. Litla þyrilvetrarbrautin NGC 1317 tilþrifalausa ævi á meðan NGC 1317 hefur hámað í sig nokkrar aðrar vetrarbrautir í gegnum tíðina eins og sést á henni.

26. mars 2014: Athuganir sem gerðar voru frá ýmsum stöðum í Suður Ameríku, þar á meðal La Silla stjörnustöð ESO, hafa óvænt leitt í ljós að fjarlægt smástirni, Chariklo, hefur tvo þétta og mjóa hringa. Smástirnið er fimmta og langminnsta fyrirbærið í sólkerfinu — á eftir risareikistjörnunum Júpíter, Satúrnusi, Úranusi og Neptúnusi — sem hefur hringakerfi. Uppruni hringana er hulin ráðgáta en má hugsanlega rekja til árekstra sem mynduðu rykskífu í kringum smástirnið. Niðurstöðurnar eru birtar í vefútgáfu tímaritsins Nature þann 26. mars 2014.

12. mars 2014: Nýlega var Very Large Telescope Interferometer ESO beint að stærstu gulu stjörnunni — stjörnu sem er ein af tíu stærstu stjörnum sem fundist hafa hingað til. Þessi guli reginrisi reyndist meira en 1300 sinnum breiðari en sólin okkar og hluti af tvístirnakerfi, þar sem stjörnurnar liggja svo þétt saman að þær snertast. Mælingarnar spanna meira en sextíu ára tímabil og komu að hluta til frá stjörnuáhugamönnum en þær benda líka til að þessi sjaldgæfa og magnaða stjarna breytist ört og hafi verið gripin glóðvolg á mjög skammvinnu skeiði á ævi sinni.

6. mars 2014: Stjörnufræðingar sem notuðu Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) sjónaukann í norðurhluta Chile, tilkynntu í dag um óvænta uppgötvun á klumpum úr kolmonoxíðsgasi í rykskífunni í kringum Beta Pictoris. Þetta kemur á óvart því búast má við að ljós frá stjörnunni eyði slíku gasi. EItthvað — sennilega tíðir árekstrar lítilla íshnatta eins og halastjarna — hljóta að valda stöðugri endurnýjun á gasinu. Niðurstöðurnar eru birtar í dag í tímaritinu Science.

5. mars 2014: Nýstárlegu tæki sem kallast MUSE (Multi Unit Spectroscopic Explorer) hefur verið komið fyrir í Very Large Telescope (VLT) ESO í Paranal stjörnustöðinni í norðurhluta Chile. Í fyrstu mælingalotunni var MUSE beint að fjarlægum vetrarbrautum, björtum stjörnum og ýmsum öðrum fyrirbærum og athuganirnar mjög góðu.

19. febrúar 2014: Á þessari nýju ljósmynd sem tekin var úr La Silla stjörnustöð ESO í Chile, sést bjarta stjörnuþyrpingin Messier 7. Þyrpingin sést vel með berum augum við hala stjörnumerkisins Sporðdrekans og er raunar ein mest áberandi lausþyrping stjarna á himninum — sem gerir hana líka að mikilvægu rannsóknarefni stjörnufræðinga.

5. febrúar 2014: Fyrstu sönnunargögnin um að smástirni gætu haft mjög breytilega innri gerð hafa fundist með hjálp New Technology Telescope ESO. Með einstaklega nákvæmum mælingum hafa stjörnufræðingar fundið út að mismunandi hlutar smástirnisins Itokawa hafa ólíkan eðlismassa. Fyrir utan að varpa ljósi á ýmsa leyndardóma tengda tilurð smástirnisins, geta upplýsingar um það sem leynist undir yfirborði þess líka sýnt hvað gerist þegar hnettir í sólkerfinu rekast saman og gefið vísbendingar um myndun reikistjarna.

29. janúar 2014: Alþjóðlegur hópur stjörnufræðinga hefur notað Very Large Telescope ESO til að útbúa fyrsta veðurkortið af nálægasta brúna dvergnum við Jörðina. Stjörnufræðingarnir útbjuggu kort af dökkum og ljósum svæðum í lofthjúpi WISE J104915.57-531906.1B, sem gengur óformlega undir nafninu Luhman 16B og er annar tveggja nýuppgötvaðra brúnna dverga sem mynda par í aðeins sex ljósára fjarlægð frá sólinni. Niðurstöðurnar birtust þann 30. janúar 2014 í tímaritinu Nature.