Fréttatilkynningar

30. apríl 2015: Stjörnufræðingar sem notuðu MUSE mælitækið á Very Large Telescope (VLT) ESO hafa útbúið fyrstu þrívíðu myndina af Stólpum sköpunarinnar í Arnarþokunni, Messier 16. Athuganir sýna dreifingu þessara frægu stólpa um geiminn og mörg ný smáatriði í þeim, þar á meðal áður óséðan strók frá ungri stjörnu. Orkuríkt ljós og vindar frá skærum stjörnum í nálægri þyrpingu hafa mótað rykstólpana með tímanum og ættu að eyða þeim fyrir fullt og allt eftir um þrjár milljónir ára.

22. apríl 2015: Stjörnufræðingar hafa í fyrsta sinn gert litrófsmælingar á sýnilegu ljósi sem endurvarpast af fjarreikistjörnu með hjálp HARPS litrófsritans og reikistjörnuleitartækinu í La Silla stjörnustöð ESO í Chile. Mælingarnar sýna ýmsa eiginleika fyrstu reikistjörnunnar sem fannst í kringum venjulega stjörnu utan okkar sólkerfis, 51 Pegasi b. Niðurstöðurnar lofa góðu fyrir framtíð mælitækninnar, sér í lagi með tilkomu næstu kynslóðar mælitækja eins og ESPRESSO á VLT og í E-ELT í framtíðinni.

16. apríl 2015: Stjörnufræðingar hafa í fyrsta sinn sýnt fram á hvernig stjörnumyndun í „dauðum“ vetrarbrautum lognaðist út af fyrir milljörðum ára. Mælingar Very Large Telescope ESO og Hubble geimsjónauka NASA og ESA sýna að þremur milljörðum ára eftir Miklahvell voru stjörnur enn að myndast í útjöðrum þessara vetrarbrauta en ekki í innviðunum. Slokknun stjörnumyndunar virðist því hafa hafist í miðju vetrarbrautanna og síðan dreifst út í ytri svæðin. Niðurstöðurnar verða birtar 17. apríl 2015 í tímaritinu Science.

16. apríl 2015: Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) hefur svipt hulunni af gríðarsterku segulsviði mjög nálægt sjóndeild risasvarthols, miklu sterkara en mælst hefur í kjarna nokkurrar annarrar vetrarbrautar. Mælingarnar hjálpa stjörnufræðingum að skilja uppbyggingu og myndun risasvarthola í miðjum vetrarbrauta og háhraða rafgasstróka sem þau varpa gjarnan frá pólsvæðum sínum. Niðurstöðurnar birtast í tímaritinu Science sem kemur út 17. apríl 2015.

15. apríl 2015: Stjörnufræðingar gætu í fyrsta sinn hafa greint hulduefni sem víxlverkar við annað hulduefni með öðrum hætti en þyngdarkraftinum einum. Mælingar Very Large Telescope ESO og Hubble geimsjónauka NASA og ESA á samruna vetrarbrauta leiddu í ljós fyrstu vísbendingarnar um eðli þessa dularfulla hluta af alheiminum.

8. apríl 2015: Stjörnufræðingar hafa í fyrsta sinn fundið flóknar lífrænar sameindir, byggingarefni lífs, í efnisskífu umhverfis unga stjörnu. Uppgötvunin var gerð með Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) og staðfestir að þær aðstæður sem ríktu í sólkerfinu okkar og gátu af sér Jörðina og sólina, eru ekki einstakar í geimnum. Niðurstöðurnar birtast hinn 9. apríl 2015 í tímaritinu Nature.

26. mars 2015: Bestu mælingarnar sem gerðar hafa verið til þessa af rykskýinu G2 staðfesta að það komst næst risasvartholinu í miðju Vetrarbrautarinnar í maí 2014 og slapp með skrekkinn. Nýjar niðurstöður frá Very Large Telescope ESO sýna að ekki hefur teygst verulega á fyrirbærinu og að það er mjög þétt. Líklega er um að ræða unga stjörnu með efnismikinn kjarna sem enn er að draga til sín efni. Svartholið sjálft ber engin merki aukinnar virkni.

23. mars 2015: Nýjar mælingar APEX og annarra sjónauka hafa sýnt að stjarna sem evrópskir stjörnufræðingar sáu birtast á himni árið 1670 var ekki nýstirni heldur afar sjaldgæfur árekstur stjarna. Sprengingin sem myndaðist í kjölfar árekstursins var nógu björt til þess að hún sæist með berum augum en leifarnar svo daufar að nota þurfti hálfsmillímetrasjónauka til að varpa ljósi á ráðgátuna meira en 340 árum síðar. Niðurstöðurnar eru birtar í vefútgáfu tímaritsins Nature hinn 23. mars 2015.

11. mars 2015: Þetta glæsilega svæði í stjörnumerkinu Altarinu er sannkölluð fjársjóðskista af stjarnfræðilegum fyrirbærum. Þarna er að finna stjörnuþyrpingar, ljómþokur og virk stjörnumyndunarsvæði í um 4000 ljósára fjarlægð frá Jörðinni. Myndin sem hér sést er glæný og sú besta sem tekin hefur verið af þessum hluta himinsins til þess en hún var tekin með VLT Survey Telescope í Paranal stjörnustöð ESO í Chile.

5. mars 2015: Niðurstöður nýrrar rannsóknar benda til að í fyrndinni hafi verið haf á Mars sem innihélt meira vatn en Íshafið á Jörðinni og þakti stærri hluta af yfirborði reikistjörnunnar en Atlantshafið gerir á Jörðinni. Alþjóðlegt teymi vísindamanna notaði Very Large Telescope ESO auk tækja í W. M. Keck sjónaukunum og innrauðan sjónauka NASA til að fylgjast með lofthjúpi reikistjörnunnar og kortleggja vatn á mismunandi stöðum í lofthjúpnum yfir sex ára tímabili. Nýju kortin eru fyrstu sinnar tegundar. Niðurstöðurnar birtast í vefútgáfu tímaritsins Science í dag.

2. mars 2015: Stjörnufræðingar hafa í fyrsta sinn gert mælingar á ryki í einni fjarlægustu vetrarbraut sem rannsökuð hefur verið og fundið sönnunargögn fyrir örri þróun vetrarbrauta skömmu eftir Miklahvell. Mælingarnar voru gerðar með ALMA, sem nam daufan bjarmann frá köldu ryki í vetrarbrautinni A1689-zD1, og Very Large Telescope sem mældi fjarlægðina til hennar

26. febrúar 2015: Stjörnufræðingar hafa náð bestu þrívíðu myndinni af alheiminum til þessa með MUSE mælitækinu á Very Large Telescope ESO. Tækið starði á Hubble Deep Field South svæðið í aðeins 27 klukkustundir en þrátt fyrir það sýndu mælingar þess fjarlægðir, hreyfingu og aðra eiginleika mun fleiri vetrarbrauta en áður hefur tekist á þessu agnarsmáa svæði á himninum. Mælingarnar betrumbæta eldi athuganir Hubblessjónaukans og sýna áður óséð fyrirbæri.

18. febrúar 2015: Fyrir skömmu var SPHERE mælitækið nýja á Very Large Telescope ESO notað í leit að brúnum dverg sem búist var við að væri á braut um óvenjulegt tvístirni, V471 Tauri. Með SPHERE náðu stjörnufræðingar bestu myndum sem náðst hafa til þess af nágrenni þessa áhugaverða fyrrbæris en á þeim fannst ekki neitt. Þetta undarlega hvarf brúna dvergsins þýðir að viðtekna skýringin á sérkennilegri hegðun V471 Tauri er röng. Greint er frá þessum óvæntu niðurstöðum í fyrstu birtu ritrýndu greininni um mælingar með SPHERE.

9. febrúar 2015: Stjörnufræðingar sem notuðu sjónauka ESO auk sjónauka á Kanaríeyjum, hafa fundið tvær óvenju efnismiklar stjörnur í miðju hringþokunnar Henize 2-428. Stjörnurnar snúast hvor um aðra og eru smám saman að nálgast svo að eftir 700 milljón ár munu þær renna saman í eina og springa. NIðurstöðurnar verða birtar í vefútgáfu tímaritsins Nature hinn 9. febrúar 2015.

4. febrúar 2015: Á þessari mynd sem tekin var með VISTA kortlagningarsjónauka ESO sést hin fræga Þríklofnaþoka í nýju og draugalegu ljósi. Með hjálp innrauðs ljóss geta stjörnufræðingar séð í gegnum rykið í miðfleti Vetrarbrautarinnar og komið auga á ótalmörg fyrirbæri sem alla jafna eru hulin sjónum okkar. Á svæðinu sem hér sést, sem er lítill hluti af kortlagningarverkefni VISTA, hafa fundist tvær áður óþekktar og mjög fjarlægar sveiflustjörnur sem kallast sefítar, nánast beint fyrir aftan þokuna. Þær eru fyrstu stjörnurnar af þessari gerð sem fundist hafa hingað til í miðfleti Vetrarbrautarinnar, handan við miðbunguna.

28. janúar 2015: Á þessari nýju mynd frá Very Large Telescope ESO glóir halastjörnuhnoðrin CG4 dauflega og minnir um margt á gapandi munn risavaxinnar himneskrar veru. Þótt þokan virðist stór og björt á myndinni er hún í raun mjög dauf og erfið viðureignar fyrir stjörnuáhugafólk. Enn er ekki vitað hvers eðlis CG4 er raunverulega.

14. janúar 2015: Next-Generation Transit Survey (NGTS) sjónaukarnir hafa verið teknir í notkun í Paranal stjörnustöð ESO í Chile. Verkefnið snýst um leit að reikistjörnum utan sólkerfisins sem ganga fyrir móðurstjörnur sínar og valda þannig tímabundinni birtuminnkun á ljósi stjarnanna sem síðan er hægt að mæla með góðum mælitækjum. Leitinni verður einkum beint að reikistjörnum á stærð við Neptúnus, eða minni, þ.e. reikistjörnunum sem eru milli tvisvar til átta sinnum breiðari en Jörðin.

7. janúar 2015: Á þessari nýju mynd frá ESO er sem margar stjörnur vanti. Dökka geilin í glitrandi stjörnumergðinni er þó ekki geil heldur svæði í geimnum sem uppfullt er af gasi og ryki. Skýið dimma er kallað LDN 483 sem stendur fyrir Lynds Dark Nebula 483. Ský sem þessi eru fæðingarstaðir stjarna. Myndin var tekin með Wide Field Imager á 2,2 metra MPG/ESO sjónaukanum í La Silla stjörnustöð ESO í Chile.

17. desember 2014: Á þessari glæsilegu mynd sést stjörnuþyrpingin Messier 57 en hún var tekin með Wide Field Imager myndavélinni á 2,2 metra MPG/ESO sjónaukanum í La Silla stjörnustöð ESO í Chile. Þessi unga þyrping geymir áberandi bjartar bláar stjörnur sem og nokkrar rauðar risastjörnur.

4. desember 2014: ESO ráðið, æðsta stjórn ESO, samþykkti nýverið [1] að hefja smíði European Extremely Large Telescope (E-ELT) í tveimur áföngum. Gænt ljós hefur verið gefið til að ráðast í fyrri áfanga verkefnisins sem felur í sér um eins milljarðs evra fjárfestingu á smíði sjónauka sem verður að fullu starfhæfur með fjölda öflugra mælitækja og stefnt er á að taka í notkun eftir tíu ár. Sjónaukinn mun bylta rannsóknum á reikistjörnum utan okkar sólkerfis, stjörnum í nálægum vetrarbrautum og fyrirbærum í hinum fjarlæga alheimi. Á næsta ári verður gerður stærsti verktakasamningur í sögu ESO til þessa um smíði á hvolfþakinu og meginbyggingu sjónaukans.