Persberichten

1 december 2010: Een internationaal team van astronomen dat gebruik maakte van ESO’s Very Large Telescope is er voor het eerst in geslaagd om de atmosfeer van een ‘superaarde’ te analyseren. Deze relatief kleine exoplaneet, die bekendstaat als GJ 1214b, werd onderzocht terwijl hij voor zijn moederster langstrok en een deel van het sterlicht door zijn atmosfeer ging. We weten nu dat deze atmosfeer ofwel grotendeels uit stoom bestaat of door dikke mist en bewolking wordt gedomineerd. Dit resultaat verschijnt op 2 december in het tijdschrift Nature.

24 november 2010: Met de ontdekking van een dubbelster bestaande uit een pulserende cepheïde en een andere ster die elkaar beurtelings bedekken, heeft een internationaal team van astronomen een decennia oud raadsel opgelost. De bijzondere stand van de banen van de beide sterren maakte het mogelijk om de massa van de cepheïde met ongekende nauwkeurigheid te bepalen. Tot nog toe beschikten astronomen over twee onverenigbare theoretische voorspellingen voor de massa’s van cepheïden. Uit het nieuwe resultaat blijkt dat de voorspelling van het stellaire pulsatiemodel juist is, terwijl de voorspelling van de stellaire evolutietheorie ernaast zit.

18 november 2010: Een Europees team van astronomen heeft met de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili) een planeet ontdekt bij een ster van een klein sterrenstelsel dat door ons Melkwegstelsel is opgeslokt. De Jupiter-achtige planeet is zeer uitzonderlijk, omdat hij om een ster draait die het einde van zijn leven nadert. Mogelijk staat hij zelfs op het punt om door de ster te worden verzwolgen.

10 november 2010: Astronomen van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) hebben een spectaculaire nieuwe opname gemaakt van het beroemde ‘Atomen voor de vrede’-stelsel (NGC 7252). Deze kop-staartbotsing van twee sterrenstelsels biedt astronomen de gelegenheid om te onderzoeken hoe zulke galactische fusies van invloed zijn op de evolutie van het heelal.

4 november 2010: In Chili is een honderd kilometer lange datakabel in gebruik genomen die dwars door de onherbergzame Atacamawoestijn loopt. De kabel verbindt ESO’s Paranal-sterrenwacht en de Observatorio Cerro Armazones met de grote Latijns-Amerikaanse wetenschappelijke databackbone. Daarmee is de laatste schakel in de snelle gegevensverbinding tussen de sterrenwachten en Europa gerealiseerd.

27 oktober 2010: Zes opnamen, gemaakt met de Very Large Telescope (VLT) van de ESO-sterrenwacht op de Paranal in Chili, tonen spiraalstelsels in een geheel ander licht. Ze zijn te danken aan de indrukwekkende capaciteiten van de infraroodcamera HAWK-I. Opnamen als deze geven astronomen inzicht in het ontstaan en de evolutie van de opmerkelijke spiraalpatronen in zulke stelsels.

20 oktober 2010: Een Europees team van astronomen heeft met behulp van ESO’s Very Large Telescope (VLT) de afstand tot het verst bekende sterrenstelsel gemeten. Uit analyse van de zeer zwakke lichtgloed van het stelsel blijkt dat we dit object zien op een moment dat het heelal nog maar ongeveer 600 miljoen jaar oud was. Daarmee zijn dit de eerste bevestigde waarnemingen van een sterrenstelsel waarvan het licht de ondoorzichtige waterstofmist die het heelal destijds vulde oplost. De resultaten verschijnen op 21 oktober in het tijdschrift Nature.

13 oktober 2010: Nieuwe waarnemingen met ESO’s Very Large Telescope hebben het eerste directe bewijs opgeleverd dat jonge sterrenstelsels kunnen groeien door koel gas uit hun omgeving aan te zuigen, en dit gas als grondstof voor de vorming van vele nieuwe sterren te gebruiken. In de eerste miljarden jaren na de oerknal nam de massa van het gemiddelde sterrenstelsel dramatisch toe, en de manier waarop dit gebeurde vormt een van de belangrijkste vraagstukken in de moderne astrofysica. De resultaten van dit onderzoek verschijnen op 14 oktober in het tijdschrift Nature.

6 oktober 2010: Een nieuwe opname van ESO’s surveytelescoop VISTA toont een uitzonderlijk landschap van gloeiende gasslierten, donkere wolken en jonge sterren in het sterrenbeeld Monoceros (Eenhoorn). Dit stervormingsgebied, dat bekendstaat als Monoceros R2, is ingebed in een enorme donkere wolk. In zichtbaar licht wordt dit gebied door interstellair stof vrijwel geheel aan het zicht onttrokken, maar in het infrarood is het een spectaculaire verschijning.

22 september 2010: Een nieuwe opname, gemaakt met de geavanceerde HAWK-I-camera van de Very Large Telescope van de ESO-sterrenwacht op Paranal (Chili), toont het prachtige balkspiraalstelsel NGC 1365 in infrarood licht. NGC 1365 is een lid van de Fornax-cluster van sterrenstelsels en bevindt zich op een afstand van ongeveer zestig miljoen lichtjaar.

8 september 2010: De Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) heeft een spectaculaire nieuwe foto vrijgegeven van NGC 300. Dit spiraalstelsel, dat zich in de nabije Sculptorgroep bevindt, vertoont sterke overeenkomsten met ons melkwegstelsel. De foto is het resultaat van een alles bij elkaar vijftig uur durende opname met de Wide Field Imager (WFI) van de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili). NGC 300 bevindt zich op een afstand van ongeveer zes miljoen lichtjaar en lijkt vanaf de aarde gezien ongeveer een derde kleiner dan de volle maan.

1 september 2010: Melkwegstelsel NGC 4666 is het middelpunt van deze nieuwe opname die in zichtbaar licht is gemaakt met de Wide Field Imager op de MPG/ESO 2,2 meter telescoop op de La Silla-sterrenwacht in Chili. NGC 4666 is een opvallend sterrenstelsel met veel stervorming en een ongewone 'superwind' van uitgeblazen gas. Het was eerder waargenomen in het röntgen met ESA's XMM-Newton ruimtetelescoop, en de nieuwe opname is gemaakt om objecten op de röntgen-waarnemingen nader te bestuderen.

24 augustus 2010: Astronomen hebben met behulp van ESO's HARPS-instrument een planetenstelsel ontdekt met zeker vijf planeten die rond de zonachtige ster HD 10180 draaien. De onderzoekers hebben ook bewijs voor de aanwezigheid van nog twee planeten, waarvan één met de laagste massa ooit gevonden. Dat zou het systeem vergelijkbaar maken met ons zonnestelsel, in termen van het aantal planeten (wij hebben er acht). Ook vond het team bewijs dat de afstanden van de planeten tot hun ster een regelmatig patroon volgen, wat in ons zonnestelsel ook het geval is.

18 augustus 2010: Met behulp van ESO’s Very Large Telescope hebben Europese astronomen voor het eerst aangetoond dat een magnetar – een merkwaardig soort neutronenster – is voortgekomen uit een ster die zeker veertig keer zo zwaar was als onze zon. Dit resultaat is in strijd met bestaande theorieën over de evolutie van sterren: een ster van deze massa zou naar verwachting namelijk een zwart gat moeten zijn geworden, en niet een magnetar. En dat roept de fundamentele vraag op hoe zwaar een ster nu echt moet zijn om een zwart gat te worden.

11 augustus 2010: Astronomen die in het kader van ESO’s VISTA Magellanic Cloud Survey de hemel scannen, hebben een spectaculaire opname gemaakt van de Tarantulanevel in de Grote Magelhaense Wolk, een naburig sterrenstelsel. Dit panorama in het nabij-infrarood laat niet alleen de nevel zelf heel gedetailleerd zien, maar ook zijn rijke omgeving. De opname is verkregen aan het begin van een zeer ambitieuze survey van de beide Magelhaense Wolken en hun omgeving.

4 augustus 2010: Astronomen hebben, met behulp van ESO’s Very Large Telescope, voor het eerst een driedimensionaal beeld verkregen van het binnenste materiaal dat door een recent ontplofte ster is uitgestoten. Volgens de nieuwe onderzoeksresultaten was de ontploffing niet alleen krachtig: hij was ook in één bepaalde richting geconcentreerd. Dat wijst er sterk op dat de supernova heel turbulent moet zijn geweest, zoals ook de meest recente computermodellen laten zien.

28 juli 2010: Deze spectaculaire nieuwe opname, gemaakt met de Wide Field Imager van de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili), toont de ongewone ster WR 22 en zijn kleurrijke omgeving. WR 22 is een zeer hete en zeer heldere ster die bezig is om zijn atmosfeer de ruimte in te blazen. Hij bevindt zich in het buitenste deel van de indrukwekkende Carinanevel, waaruit hij ook is ontstaan.

21 juli 2010: Met behulp van een combinatie van instrumenten van ESO’s Very Large Telescope hebben astronomen de zwaarste sterren ontdekt die tot nog toe zijn waargenomen. Een van de sterren was bij geboorte 300 keer zo zwaar als de zon – tweemaal de vermeende massalimiet van 150 zonsmassa’s. Het bestaan van deze monsters – die miljoenen malen zo veel licht uitzenden als de zon en massa verliezen in de vorm van krachtige deeltjeswinden – brengt het antwoord op de vraag hoe zwaar sterren kunnen worden dichterbij.

14 juli 2010: Astronomen zijn er voor het eerst in geslaagd om de stofrijke schijf rond een zware babyster in beeld te brengen. Daarmee is het directe bewijs geleverd dat zware sterren op dezelfde manier ontstaan als hun kleinere soortgenoten. Deze ontdekking, die met behulp van een aantal ESO-telescopen is gedaan, staat beschreven in de Nature-editie van deze week.

7 juli 2010: Door waarnemingen met ESO’s Very Large Telescope en NASA’s röntgensatelliet Chandra met elkaar te combineren, hebben astronomen de krachtigste jets ontdekt die ooit bij een stellair zwart gat zijn waargenomen. Het object, dat ook wel een microquasar wordt genoemd, blaast een duizend lichtjaar grote bel van heet gas de ruimte in. En daarbij pompt de microquasar tienmaal zo veel energie de ruimte in als de overige microquasars die we kennen. De ontdekking wordt deze week in het tijdschrift Nature gepubliceerd.