1 00:00:05,000 --> 00:00:12,000 Wyobraź sobie, że patrzysz na nocne niebo i widzisz szczegóły na powierzchni gwiazdy odległej o miliony, miliardy kilometrów. 2 00:00:13,000 --> 00:00:19,000 Wyobraź sobie, że masz wzrok tak dobry, że możesz dostrzec otoczenie czarnej dziury. 3 00:00:20,000 --> 00:00:24,000 Za pomocą Interferometru Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) w Obserwatorium ESO Paranal 4 00:00:24,000 --> 00:00:28,000 astronomowie przekuwają te fantazje w rzeczywistość. 5 00:00:32,000 --> 00:00:34,000 To jest ESOcast! 6 00:00:34,000 --> 00:00:39,000 Najnowsze badania naukowe oraz codzienna praca w ESO, Europejskim Obserwatorium Południowym. 7 00:00:39,000 --> 00:00:46,000 Eksplorowanie dalekich granic z naszym gospodarzem Dr J, a.k.a. dr Joe Liske. 8 00:00:49,000 --> 00:00:52,000 Cześć! Witam w kolejnym odcinku ESOcast. 9 00:00:52,000 --> 00:00:56,000 Tym razem przyjrzymy się dokładniej fascynującej, specjalnej technice obserwacyjnej, 10 00:00:56,000 --> 00:01:00,000 której używa Bardzo Duży Teleskop, w skrócie VLT. 11 00:01:01,000 --> 00:01:04,000 Technika ta nazywana jest interferometrią. 12 00:01:04,000 --> 00:01:07,000 Pozwala połączyć światło zebrane przez dwa lub więcej teleskopów 13 00:01:07,000 --> 00:01:11,000 w taki sposób, że pojedyncze teleskopy działają 14 00:01:11,000 --> 00:01:17,000 tak jakby były częścią jednego, znacznie większego, wirtualnego teleskopu. 15 00:01:20,000 --> 00:01:26,000 Każdy z czterech Teleskopów Podstawowych VLT ma zwierciadło główne o średnicy 8,2 metra. 16 00:01:26,000 --> 00:01:32,000 Tak duże zwierciadła są potrzebne, aby zbierać więcej światła i otrzymywać bardziej ostre zdjęcia. 17 00:01:32,000 --> 00:01:35,000 W idealnych warunkach i z odpowiednią technologią 18 00:01:35,000 --> 00:01:40,000 indywidualny teleskop VLT może zobaczyć szczegóły obiektów w kosmosie, 19 00:01:40,000 --> 00:01:46,000 które są odpowiednikiem oglądania z Ziemi piłki tenisowej umieszczonej na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej ISS. 20 00:01:46,000 --> 00:01:51,000 Odpowiada to odległości około 350 kilometrów. 21 00:01:52,000 --> 00:01:57,000 Może to brzmieć jak imponująca liczba, ale astronomowie potrafią uzyskać jeszcze lepsze rezultaty. 22 00:01:57,000 --> 00:02:02,000 Ponieważ czołowe badania wymagają analiz obiektów niebieskich z coraz większą dokładnością, 23 00:02:02,000 --> 00:02:08,000 wymyślono nowe techniki, aby jeszcze zwiększyć, już i tak duże, możliwości VLT. 24 00:02:10,000 --> 00:02:13,000 Tutaj na scenę wkracza interferometria. 25 00:02:13,000 --> 00:02:17,000 interferometria łączy światło otrzymywane przez dwa lub więcej teleskopów, 26 00:02:17,000 --> 00:02:21,000 które jednocześnie obserwują ten sam obiekt. 27 00:02:21,000 --> 00:02:27,000 Pozwala to astronomom na dostrzeganie detali tak jakby obserwowali pojedynczym teleskopem, 28 00:02:27,000 --> 00:02:32,000 którego lustro ma średnicę odpowiadającą największemu dystansowi pomiędzy teleskopami. 29 00:02:34,000 --> 00:02:39,000 Projekt VLT przewidywał od początku użycie interferometrii. 30 00:02:39,000 --> 00:02:46,000 Cztery Teleskopy Podstawowe VLT zostały wybudowane w prawie trapezoidalnej konfiguracji, 31 00:02:46,000 --> 00:02:52,000 która tworzy wirtualne lustro teleskopu o rozmiarze 140 metrów. 32 00:02:52,000 --> 00:02:56,000 Dodatkowo cztery ruchome 1,8 metrowe Teleskopy Pomocnicze 33 00:02:56,000 --> 00:03:03,000 mogą zostać dodane do tej konfiguracji, uzyskując średnicę do 200 metrów. 34 00:03:03,000 --> 00:03:10,000 Daje to obrazy 25 razy ostrzejsze niż z pojedynczego Teleskopu Podstawowego VLT. 35 00:03:12,000 --> 00:03:19,000 Połączenie światła zebranego przez różne teleskopy jest wielkim wyzwaniem technicznym i wymaga niezwykłej precyzji. 36 00:03:19,000 --> 00:03:25,000 Wiązki świetlne z każdego z teleskopów muszą przejść pod ziemią przez skomplikowany system zwierciadeł i linii opóźniających, 37 00:03:25,000 --> 00:03:28,000 zanim zostaną połączone we wspólnym ognisku. 38 00:03:30,000 --> 00:03:36,000 Linie opóźniające są integralną częścią skomplikowanego systemu optycznego Interferometru VLT. 39 00:03:36,000 --> 00:03:41,000 Dzięki nim wiązki światła docierają równocześnie do wspólnego ogniska. 40 00:03:41,000 --> 00:03:46,000 Aby to uzyskać, kilka ruchomych wagonów z ultragładkimi lustrami 41 00:03:46,000 --> 00:03:49,000 przez cały czas koryguje wiązki światła z niesamowitą precyzją. 42 00:03:49,000 --> 00:03:57,000 Ścieżki światła muszą być utrzymywane z dokładnością mniejszą niż 1/1000 milimetra na przestrzeni stu metrów. 43 00:03:58,000 --> 00:04:04,000 Bez tej dokładności światło nie może zostać poprawnie przeanalizowane przez instrumenty obserwatorium. 44 00:04:06,000 --> 00:04:10,000 Interferometr VLT jest prawdziwym majstersztykiem technologii. 45 00:04:10,000 --> 00:04:16,000 Aby wszystko to funkcjonowało podczas nocy obserwacyjnej, wiele zaawansowanych technicznie komponentów musi współgrać z nieustanną precyzją. 46 00:04:16,000 --> 00:04:22,000 Tylko wtedy astronomowie uzyskują korzyści z niesamowitej mocy obserwacyjnej tego fantastycznego instrumentu. 47 00:04:25,000 --> 00:04:32,000 Interferometr VLT dostarcza astronomom możliwość badania obiektów niebieskich w niespotykanych szczegółach. 48 00:04:32,000 --> 00:04:35,000 Możliwe są badania powierzchni odległych gwiazd, 49 00:04:35,000 --> 00:04:37,000 ustalanie kształtu asteroid, 50 00:04:37,000 --> 00:04:41,000 a nawet uchwycenie otoczenia czarnych dziur. 51 00:04:42,000 --> 00:04:47,000 Interferometr VLT uzyskał jeden z najostrzejszych obrazów gwiazdy kiedykolwiek wykonanych. 52 00:04:47,000 --> 00:04:50,000 Zapierająca dech w piersiach ostrość zdjęcia odpowiada 53 00:04:50,000 --> 00:04:56,000 zobaczeniu z Ziemi łebka od szpilki na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. 54 00:04:58,000 --> 00:05:03,000 Oto prawdziwie wielkie przykłady znakomicie ostrego widoku, który można uzyskać dzięki Interferometrowi VLT. 55 00:05:03,000 --> 00:05:11,000 W przyszłości instrument będzie nadal cennym narzędziem dla astronomów badających Wszechświat w niedoścignionych detalach. 56 00:05:11,000 --> 00:05:14,000 Tutaj Dr J. Kończę ESOcast. 57 00:05:14,000 --> 00:05:18,000 Dołączcie do mnie kolejnym razem w nowej kosmicznej przygodzie. 58 00:05:20,000 --> 00:05:23,000 ESOcast został wyprodukowany przez ESO - Europejskie Obserwatorium Południowe. 59 00:05:23,000 --> 00:05:26,000 ESO jest wiodącą naukową i technologiczną organizacją międzyrządową do badań astronomicznych, 60 00:05:26,000 --> 00:05:29,000 projektującą, budującą i operującą najbardziej zaawansowanymi na świecie teleskopami naziemnymi. 61 00:05:29,000 --> 00:05:33,000 Tłumaczenie: Krzysztof Czart