1 00:00:05,000 --> 00:00:10,000 Sterownia Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) w Paranal. 2 00:00:11,000 --> 00:00:13,000 To stąd astronomowie obserwują niebo 3 00:00:13,000 --> 00:00:15,000 za pomocą zaawansowanych możliwości 4 00:00:15,000 --> 00:00:17,000 tej nowoczesnej instalacji 5 00:00:17,000 --> 00:00:20,000 na chilijskiej pustyni Atakama. 6 00:00:20,000 --> 00:00:22,000 Z dużą biegłością 7 00:00:22,000 --> 00:00:24,000 naukowcy i operatorzy teleskopu 8 00:00:24,000 --> 00:00:26,000 kontrolują VLT 9 00:00:26,000 --> 00:00:30,000 i rutynowo wykonują skomplikowane obserwacje. 10 00:00:32,000 --> 00:00:34,000 Nagle słychać dzwonek alarmu 11 00:00:34,000 --> 00:00:37,000 który przykuwa uwagę zespołu. 12 00:00:44,000 --> 00:00:46,000 To jest ESOcast! 13 00:00:46,000 --> 00:00:49,000 Najnowsze badania naukowe oraz codzienna praca w ESO, 14 00:00:49,000 --> 00:00:51,000 Europejskim Obserwatorium Południowym. 15 00:00:51,000 --> 00:00:58,000 Eksplorujemy granice kosmosu z naszym gościem dr. J., a.k.a. dr Joe Liske. 16 00:01:01,000 --> 00:01:03,000 Cześć, witam w ESOcast. 17 00:01:03,000 --> 00:01:07,000 W tym odcinku poznamy tzw. Tryb Szybkiej Reakcji (Rapid Response Mode) 18 00:01:07,000 --> 00:01:09,000 Bardzo Dużego Teleskopu (VLT). 19 00:01:09,000 --> 00:01:12,000 Celem tego trybu obserwacji są badania rozbłysków gamma 20 00:01:12,000 --> 00:01:16,000 w zaledwie kilka minut po ich detekcji na niebie. 21 00:01:16,000 --> 00:01:20,000 Ponieważ optyczna poświata błysku gamma słabnie bardzo gwałtownie, 22 00:01:20,000 --> 00:01:23,000 obserwacje trzeba rozpocząć tak szybko jak to możliwe 23 00:01:23,000 --> 00:01:25,000 po początkowym odkryciu rozbłysku. 24 00:01:25,000 --> 00:01:29,000 VLT wykonuje te krytyczne w czasie obserwacje lepiej 25 00:01:29,000 --> 00:01:31,000 niż jakikolwiek inny teleskop. 26 00:01:34,000 --> 00:01:38,000 Rozbłyski gamma są najpotężniejszymi eksplozjami we Wszechświecie. 27 00:01:38,000 --> 00:01:41,000 Astronomowie nie do końca rozumieją ich pochodzenie, 28 00:01:41,000 --> 00:01:44,000 ale uważa się, że mogą być powodowane przez niesamowicie energetyczne zdarzenia, 29 00:01:44,000 --> 00:01:47,000 takie jak zapadanie się masywnych gwiazd. 30 00:01:47,000 --> 00:01:50,000 Rozbłyski gamma są tak energetyczne, 31 00:01:50,000 --> 00:01:54,000 że na krótką chwilę świecą jaśniej niż cała pozostała część ich macierzystej galaktyki. 32 00:01:54,000 --> 00:01:57,000 W kilka sekund produkują więcej energii 33 00:01:57,000 --> 00:02:00,000 niż Słońce wytworzy w ciągu całego swojego życia. 34 00:02:00,000 --> 00:02:03,000 Gdy zgaśnie błysk promieniowania gamma, 35 00:02:03,000 --> 00:02:07,000 zwykle przez kilka godzin można wykryć optyczną poświatę. 36 00:02:07,000 --> 00:02:12,000 Astronomowie obserwują ją, aby dowiedzieć się więcej na temat tego jak i dlaczego zdarzają się błyski gamma. 37 00:02:13,000 --> 00:02:18,000 Ponieważ rozbłyski gamma zwykle zdarzają się na bardzo dużych odległościach od Ziemi, 38 00:02:18,000 --> 00:02:20,000 ich poświata jest słaba. 39 00:02:20,000 --> 00:02:23,000 Na dodatek poświata bardzo szybko słabnie 40 00:02:23,000 --> 00:02:28,000 i w ciągu kilku godzin może stać się słabsza aż 500 razy. 41 00:02:29,000 --> 00:02:32,000 Tak więc, aby dowiedzieć się więcej na temat natury błysków gamma 42 00:02:32,000 --> 00:02:35,000 i wpływu eksplozji na otoczenie, 43 00:02:35,000 --> 00:02:39,000 muszą być obserwowane najszybciej jak to możliwe. 44 00:02:40,000 --> 00:02:42,000 VLT jest perfekcyjnie wyposażony do uzyskiwania 45 00:02:42,000 --> 00:02:45,000 obserwacji błysków gamma w wysokiej rozdzielczości. 46 00:02:45,000 --> 00:02:49,000 Jednak zanim może zacząć pracę, rozbłysk trzeba najpierw odkryć. 47 00:02:50,000 --> 00:02:52,000 Na błyski gamma poluje satelita Swift, 48 00:02:52,000 --> 00:02:55,000 wyposażony w szerokokątny Teleskop Alarmowy Rozbłysków (Burst Alert Telescope). 49 00:02:55,000 --> 00:02:57,000 Gdy rozbłysk zostanie odkryty i potwierdzony, 50 00:02:57,000 --> 00:03:01,000 jest natychmiast raportowany do VLT i innych obserwatoriów. 51 00:03:09,000 --> 00:03:12,000 Alarm na konsoli VLT 52 00:03:12,000 --> 00:03:14,000 oznacza dla astronomów, że poproszono o aktywację 53 00:03:14,000 --> 00:03:17,000 Trybu Szybkiej Reakcji. 54 00:03:18,000 --> 00:03:23,000 Naukowcy muszą potwierdzić, czy teleskop VLT może bezpiecznie zostać przesunięty 55 00:03:23,000 --> 00:03:27,000 i w ciągu sekund zatrzymywane są wszystkie trwające obserwacje. 56 00:03:27,000 --> 00:03:29,000 Następnie system uruchamia obserwacje automatyczne 57 00:03:29,000 --> 00:03:31,000 bez jakiejkolwiek ludzkiej interwencji, 58 00:03:31,000 --> 00:03:34,000 z wyjątkiem ustawienia szczeliny spektrografu. 59 00:03:34,000 --> 00:03:39,000 Automatyczna procedura gwarantuje szybkie i dokładne obserwacje. 60 00:03:40,000 --> 00:03:42,000 VLT pozwala astronomom na rozpoczęcie 61 00:03:42,000 --> 00:03:47,000 obserwacji w ciągu zaledwie kilku minut po wykryciu przez satelitę Swift 62 00:03:47,000 --> 00:03:51,000 W przypadku zjawisk tak krótkotrwałych może to oznaczać różnicę 63 00:03:51,000 --> 00:03:56,000 pomiędzy wykonaniem wysokiej jakości obserwacji, a nie zobaczeniem niczego. 64 00:03:57,000 --> 00:04:01,000 Ale VLT w Obserwatorium Paranal nie jest jedynym instrumentem ESO, 65 00:04:01,000 --> 00:04:04,000 który prowadzi obserwacje rozbłysków gamma. 66 00:04:04,000 --> 00:04:06,000 W Obserwatorium La Silla także są 67 00:04:06,000 --> 00:04:09,000 teleskopy, które mogą obserwować tego rodzaju zjawiska. 68 00:04:09,000 --> 00:04:12,000 2,2-metrowy teleskop MPG/ESO posiada 69 00:04:12,000 --> 00:04:15,000 instrument GROND, który wykonuje zdjęcia poświaty 70 00:04:15,000 --> 00:04:18,000 jednocześnie w siedmiu różnych barwach. 71 00:04:18,000 --> 00:04:22,000 Daje to astronomom kolejne informacje na temat fizyki błysków gamma. 72 00:04:22,000 --> 00:04:25,000 Dodatkowo są jeszcze dwa mniejsze teleskopy, 73 00:04:25,000 --> 00:04:29,000 60-cm REM oraz 25-cm TAROT, 74 00:04:29,000 --> 00:04:31,000 także pracujące w La Silla. 75 00:04:31,000 --> 00:04:34,000 Te automatyczne teleskopy zostały zaprojektowane do natychmiastowego 76 00:04:34,000 --> 00:04:37,000 reagowanie gdy tylko otrzymają alert o rozbłysku gamma, 77 00:04:37,000 --> 00:04:42,000 umożliwiając rozpoczęcie obserwacji w ciągu kilku sekund. 78 00:04:44,000 --> 00:04:46,000 Naukowcy zgadzają się, że rozbłyski gamma 79 00:04:46,000 --> 00:04:49,000 są powiązane z formowaniem się czarnych dziur, 80 00:04:49,000 --> 00:04:53,000 ale do tej pory dokładna natura rozbłysków pozostaje enigmatyczna 81 00:04:53,000 --> 00:04:57,000 i potrzeba większej ilości danych spektroskopowych w wysokiej rozdzielczości. 82 00:04:59,000 --> 00:05:03,000 VLT oferuje olbrzymią powierzchnię zbierającą światło i wysoką rozdzielczość. 83 00:05:04,000 --> 00:05:08,000 Na dodatek jest wyposażony w zestaw nowoczesnych instrumentów. 84 00:05:09,000 --> 00:05:13,000 Jest to kombinacja niesamowitego potencjału obserwacyjnego VLT 85 00:05:13,000 --> 00:05:15,000 z ultraszybkim czasem reakcji, 86 00:05:15,000 --> 00:05:18,000 co dostarcza danych świetnej jakości 87 00:05:18,000 --> 00:05:21,000 dla naukowców, którzy badają rozbłyski gamma. 88 00:05:23,000 --> 00:05:25,000 Tryb Szybkiej Reakcji na VLT 89 00:05:25,000 --> 00:05:28,000 będzie uruchomiony jeszcze wiele razy w przyszłości, 90 00:05:28,000 --> 00:05:31,000 a ESO będzie kontynuować zbieranie pierwszej klasy danych na temat błysków gamma 91 00:05:31,000 --> 00:05:35,000 – danych, które pewnego dnia być może pomogą odkryć sekrety 92 00:05:35,000 --> 00:05:38,000 najbardziej energetycznych eksplozji we Wszechświecie. 93 00:05:39,000 --> 00:05:41,000 Tutaj Dr J, kończę już ten ESOcast. 94 00:05:41,000 --> 00:05:44,000 Odwiedźcie mnie ponownie w kolejnej kosmicznej przygodzie. 95 00:05:46,000 --> 00:05:50,000 ESOcast został wyprodukowany przez ESO - Europejskie Obserwatorium Południowe. 96 00:05:50,000 --> 00:05:54,000 ESO jest wiodącą naukową i technologiczną organizacją międzyrządową do badań astronomicznych, 97 00:05:54,000 --> 00:05:57,000 projektującą, budującą i operującą najbardziej zaawansowanymi na świecie teleskopami naziemnymi. 98 00:05:59,000 --> 00:06:03,000 Tłumaczenie: Krzysztof Czart 99 00:06:14,000 --> 00:06:19,000 Teraz, gdy poznałeś ESO, 100 00:06:20,000 --> 00:06:24,000 spróbuj 'wyjść poza naszą planetę' za pomocą Kosmicznego Teleskopu Hubble'a 101 00:06:25,000 --> 00:06:33,000 Hubblecast ukazuje najnowsze odkrycia 102 00:06:34,000 --> 00:06:39,000 Kosmicznego Teleskopu Hubble'a, należącego do NASA/ESA.