Komunikat prasowy

Ulotna zielona bańka

VLT sfotografował mgławicę planetarną

10 kwietnia 2013

Nowe, intrygujące zdjęcie z Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) pokazuje świecącą na zielono mgławicę planetarną IC 1295, otaczającą zamgloną, umierającą gwiazdę, położoną 3300 lat świetlnych od nas w gwiazdozbiorze Tarczy. Jest to najdokładniejsze uzyskane do tej pory zdjęcie obiektu.

Gwiazdy o rozmiarach takich, jak Słońce, kończą swoje życie pod postacią słabych, niewielkich białych karłów. Zanim jednak dokonają końcowego przeobrażenia, ich atmosfery zostają wywiane w przestrzeń kosmiczną. Przez kilkadziesiąt tysięcy lat są otoczone spektakularnymi, kolorowymi, świecącymi obłokami zjonizowanego gazu, zwanymi mgławicami planetarnymi.

Nowe zdjęcie z VLT pokazuje mgławicę planetarną IC 1295, którą widać w gwiazdozbiorze Tarczy. Obiekt ma nietypową cechę – jest otoczony przez wiele powłok, co powoduje, że przypominam mikroorganizm pod mikroskopem, z wieloma warstwami odpowiadającymi błonom komórki.

Bańki te są zbudowane z gazu, który kiedyś był atmosferą gwiazdy. Został wyrzucony przez niestabilne reakcje jądrowe zewnętrzu gwiazdy, które spowodowały nagłe uwolnienie energii, jakby olbrzymie termojądrowe kłęby pary. Gaz jest zanurzony w silnym promieniowaniu ultrafioletowym od starzejącej się gwiazdy, które powoduje świecenie gazu. Różne pierwiastki świecą różnymi kolorami, zwiewny zielony odcień, dominujący w IC 1295, pochodzi od zjonizowanego tlenu.

W centrum zdjęcia, jako biało-niebieską plamkę w sercu mgławicy, można dostrzec wypalone pozostałości jądra gwiazdy. Gwiazda centralna stanie się bardzo słabym białym karłem i będzie powoli ochładzać się przez wiele miliardów lat.

Gwiazdy o masach podobnych do Słońca i maksymalnie do ośmiu razy większych, tworzą mgławice planetarne, gdy wkraczają w końcową fazę swojej egzystencji. Słońce ma 4,6 miliard lat i prawdopodobnie przetrwa jeszcze kolejne cztery miliardy lat.

Pomimo nazwy, mgławice planetarne nie mają nic wspólnego z planetami. Ta opisowa nazwa została nadana niektórych z wczesnych odkryć, ze względu na wizualne podobieństwo tych nietypowych obiektów do planet zewnętrznych, takich jak Uran i Neptun, gdy prowadzono obserwacje pierwszymi teleskopami. Nazwa przetrwała do dzisiaj [1]. O tym, że obiekty te są świecącym gazem, dowiedziano się z pierwszych obserwacji spektroskopowych w XIX wieku.

Zdjęcie zostało wykonane należącym do ESO Bardzo Dużym Teleskopem (VLT), znajdującym się na Cerro Paranal, na pustyni Atakama, w północnym Chile. Użyto spektrografu FORS (FOcal Reducer Spectrograph). Ekspozycje zostały wykonane za pomocą trzech różnych filtrów, przepuszczających światło niebieski (kolor niebieski na zdjęciu), widzialne (zielony) i czerwone (czerwony), z których dane połączono, aby uzyskać zaprezentowane zdjęcie.

Uwagi

[1] Nawet wcześni obserwatorzy, tacy jak William Herschel, który odkrył wiele mgławic planetarnych i prowadził rozważania na temat ich powstania i budowy, wiedzieli że nie są to planety okrążające Słońce, ponieważ nie poruszają się względem otaczających gwiazd.

Więcej informacji

ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 39-metrowy Ogromnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

Kontakt

Krzysztof Czart
Centrum Astronomii UMK
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT & Survey Telescopes Press Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych

Jest to tłumaczenie Komunikatu prasowego ESO eso1317

O komunikacie

Komunikat nr:eso1317pl
Nazwa:IC 1295
Typ:Milky Way : Nebula : Type : Planetary
Facility:Very Large Telescope
Instrumenty:FORS1

Zdjęcia

ESO's VLT images the planetary nebula IC 1295
ESO's VLT images the planetary nebula IC 1295
Po angielsku
The planetary nebula IC 1295 in the constellation of Scutum (The Shield)
The planetary nebula IC 1295 in the constellation of Scutum (The Shield)
Po angielsku

Filmy

Zooming in on the planetary nebula IC 1295
Zooming in on the planetary nebula IC 1295
Po angielsku