Komunikat prasowy

Helisa w nowych kolorach

19 stycznia 2012

Teleskop VISTA w Obserwatorium ESO Paranal w Chile wykonał nowe, efektowne zdjęcie mgławicy Helisa. Fotografia uzyskana w świetle podczerwonym ukazuje pasma zimnego gazu mgławicowego, który jest niewidoczny na zdjęciach wykonanych w świetle widzialnym. Dodatkowo uwidacznia ukazuje bogate tło gwiazd i galaktyk.

Mgławica Helisa jest jednym z najbliższych i najbardziej godnych uwagi przykładów mgławicy planetarnej [1]. Widoczna jest w gwiazdozbiorze Wodnika i znajduje się około 700 lat świetlnych od Ziemi. Ten dziwny obiekt uformował się gdy gwiazda taka jak Słońce znajdowała się w końcowym stadium swojego życia. Gwiazda nie była w stanie utrzymać swoich zewnętrznych warstw i powoli utraciła gazową otoczkę, która stała się mgławicą. Z kolei sama gwiazda ewoluuje w kierunku stania się białym karłem i widać ją jako malutką niebieską kropkę w centrum zdjęcia.

Sama mgławica jest skomplikowanym obiektem, złożonym z pyłu, zjonizowanej materii oraz z gazu molekularnego, rozmieszczonych w pięknym i intrygującym wzorze podobnym do kwiatu i świecącym w ostrej poświacie od promieniowania ultrafioletowego od centralnego białego karła.

Główny pierścień Helisy ma około dwa lata świetlne średnicy, czyli prawie połowę dystansu od Słońca do najbliższej gwiazdy. Jednak materia z mgławicy rozciąga się na co najmniej cztery lata świetlne od gwiazdy. Szczególnie dobrze widać to na obrazie w świetle podczerwonym, na którym czerwony gaz molekularny jest widoczny na większości obszaru fotografii.

Trudno dostrzegalna wizualnie poświata od rzadko rozprowadzonego gazu jest łatwo rejestrowana przez specjalne detektory VISTA, które są czułe na światło podczerwone. 4,1-metrowy teleskop jest także w stanie wykryć wywołujący wrażenie obraz gwiazd i galaktyk tła.

Moc teleskopu VISTA ujawnia także delikatną strukturę w pierścieniach mgławicy. Światło podczerwone pokazuje w jaki sposób zorganizowany jest chłodniejszy gaz molekularny. Materia kłębi się we włóknach, które rozciągają się od centrum, a cały widok przypomina gwiezdne fajerwerki.

Mimo, że wyglądają na niewielkie, te nitki wodoru cząsteczkowego mają rozmiar podobny do naszego Układu Słonecznego. Cząsteczki są w stanie przetrwać w nich wysokoenergetyczne promieniowanie, które dociera od umierającej gwiazdy, ponieważ kłębią się w „węzełki”, które są osłaniane przez pył i zjonizowany gaz widoczny na zdjęciach optycznych. Na razie nie jest jasne w jaki sposób powstają te „węzełki”, zwane „cometary knots” (co oznacza „węzły kometarne”).

Uwagi

[1] Mgławice planetarne nie mają nic wspólnego z planetami. Myląca nazwa powstała, ponieważ przy obserwacjach wizualnych wiele z tych mgławic widać jako małe, jasne tarcze, co przypomina zewnętrzne planety Układu Słonecznego, takie jak Uran i Neptun. Mgławica Helisa, oznaczana też numerem katalogowym NGC 7293, jest nietypowa, gdyż wydaje się bardzo duża, ale także bardzo słaba, gdy patrzy się na nią przez mały teleskop.

Więcej informacji

W roku 2012 mija 50. rocznica utworzenia Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO). ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 40-metrowej klasy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Photos of VISTA

Kontakt

Krzysztof Czart
Centrum Astronomii UMK
Toruń, Poland
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych

Jest to tłumaczenie Komunikatu prasowego ESO eso1205