Persberichten

31 oktober 2024: Ter gelegenheid van Halloween, presenteert de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) deze ‘spooktaculaire’ foto van een donkere nevel die als een wolfachtig silhouet afsteekt tegen een kleurrijke kosmische achtergrond. Deze nevel heeft de passende bijnaam Donkere Wolfnevel en is vastgelegd op een 283 miljoen pixels tellende foto van de VLT Survey Telescope van de ESO-sterrenwacht op Paranal (Chili).

7 oktober 2024: Onderzoekers hebben het tot nu toe verste Melkweg-achtige sterrenstelsel ontdekt. Dit schijfstelsel, met de aanduiding REBELS-25, ziet er net zo ordelijk uit als de huidige sterrenstelsels, maar we zien het zoals het was toen het heelal pas 700 miljoen jaar oud was. Dat is verrassend omdat, volgens ons huidige begrip van de vorming van sterrenstelsels, zulke vroege sterrenstelsels er naar verwachting chaotischer uit zouden moeten zien. De draaiing en structuur van REBELS-25 is ontdekt met de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waar de Zuidelijke Europese Sterrenwacht (ESO) partner van is.

1 oktober 2024: Met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) hebben astronomen een exoplaneet ontdekt die om de ster van Barnard draait, de dichtstbijzijnde enkelvoudige ster na zon. Op deze recent ontdekte exoplaneet, die minstens de helft van de massa van Venus heeft, duurt een jaar iets meer dan drie aardse dagen. De waarnemingen lijken ook te wijzen op de aanwezigheid van nog drie andere potentiële exoplaneten, in uiteenlopende omloopbanen.

26 september 2024: Astronomen hebben een kolossale infraroodkaart van de Melkweg gepubliceerd die meer dan anderhalf miljard objecten omvat – de meest detailrijke die ooit is gemaakt. Met behulp van de VISTA-telescoop van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht heeft het team meer dan dertien jaar lang de centrale delen van ons Melkwegstelsel waargenomen. Met vijfhonderd terabytes aan gegevens is dit het grootste waarneemproject dat ooit met een ESO-telescoop is uitgevoerd.

11 september 2024: Voor het eerst hebben astronomen beelden vastgelegd van een andere ster dan de zon, die voldoende detailrijk zijn om de beweging van gasbellen op diens oppervlak te kunnen volgen. De beelden van de ster, R Doradus, zijn in juli en augustus 2023 verkregen met de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), een telescoop die mede-eigendom is van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO). Ze laten reusachtige hete gasbellen zien, 75 keer zo groot als de zon, die aan het oppervlak verschijnen en sneller dan verwacht terugzakken in het inwendige van de ster.

27 augustus 2024: De Event Horizon Telescope (EHT)-samenwerking heeft met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) en andere faciliteiten testwaarnemingen gedaan waarbij de hoogste resolutie is bereikt die ooit vanaf het aardoppervlak is verkregen [1]. Ze hebben dit voor elkaar gekregen door licht van verre sterrenstelsels te detecteren op een frequentie van ongeveer 345 gigahertz, wat overeenkomt met een golflengte van 0,87 millimeter. De EHT-partners verwachten dat ze in de toekomst afbeeldingen van zwarte gaten kunnen maken die vijftig procent gedetailleerder zijn dan voorheen mogelijk was, waardoor het gebied net buiten de rand van nabije superzware zwarte gaten scherper in beeld kan worden gebracht. Ook zullen ze meer zwarte gaten kunnen vastleggen dan ze tot nu toe hebben gedaan. De nieuwe waarnemingen, die deel uitmaken van een proefexperiment, zijn vandaag gepubliceerd in The Astronomical Journal.

27 juni 2024: De Extremely Large Telescope (ELT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), die in de Chileense Atacama-woestijn wordt gebouwd, is een stap dichter bij zijn voltooiing. Het Duitse bedrijf SCHOTT heeft met succes de laatste van de 949 segmenten van de hoofdspiegel (M1) van de telescoop gegoten. Met een middellijn van meer dan 39 meter zal M1 verreweg de grootste spiegel zijn die ooit voor een telescoop is vervaardigd.

18 juni 2024: Eind 2019 begon het tot dan toe onopvallende sterrenstelsel SDSS1335+0728 plotseling helderder te stralen dan ooit tevoren. Om te begrijpen waarom, hebben astronomen gegevens van diverse instrumenten in de ruimte en op de grond, waaronder de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), gebruikt om bij te houden hoe de helderheid van het stelsel is veranderd. In een vandaag gepubliceerd onderzoeksartikel komen ze tot de conclusie dat ze getuige zijn van veranderingen die nog nooit eerder in een sterrenstelsel zijn waargenomen – waarschijnlijk als gevolg van het plotselinge ontwaken van het enorme zwarte gat in diens kern.

16 april 2024: Astronomen hebben het zwaarste stellaire zwarte gat ontdekt dat tot nu toe in het Melkwegstelsel is aangetroffen. Het zwarte gat werd opgemerkt in gegevens van de Gaia-ruimtetelescoop van het Europese ruimteagentschap ESA, omdat het een vreemde 'wiebelbeweging' teweegbrengt bij de ster die om hem heen draait. Gegevens van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) zijn gebruikt om de massa van het zwarte gat te bevestigen: het blijkt maar liefst 33 keer zo zwaar te zijn als de zon.

11 april 2024: Toen astronomen naar een tweetal sterren in het hart van een prachtige wolk van gas en stof keken, stond hen een verrassing te wachten. Sterrenparen lijken doorgaans als twee druppels water op elkaar, maar in HD 148937 lijkt de ene ster jonger en is deze, in tegenstelling tot de andere, magnetisch. Nieuwe gegevens van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) wijzen erop dat HD 148937 oorspronkelijk uit drie sterren heeft bestaan, totdat twee van hen in botsing kwamen en samensmolten. Door deze heftige gebeurtenis, die het lot van het systeem voor altijd veranderde, is de omringende wolk ontstaan.

27 maart 2024: Een nieuwe opname van het Event Horizon Telescope (EHT) samenwerkingsverband heeft sterke en geordende magnetische velden aan het licht gebracht die spiraalsgewijs van de rand van het superzware zwarte gat Sagittarius A* (Sgr A*) af komen. Dit nieuwe plaatje van het ‘monster’ in het hart van ons Melkwegstelsel – voor het eerst waargenomen in gepolariseerd licht – laat een magnetische veldstructuur zien die opvallende overeenkomsten vertoont met die van het zwarte gat in het centrum van het sterrenstelsel M87. Dit wijst erop dat alle zwarte gaten sterke magnetische velden hebben. De gelijkenis doet ook vermoeden dat er in Sgr A* een jet schuilgaat. Deze nieuwe bevindingen zijn vandaag gepubliceerd in The Astrophysical Journal Letters.

5 maart 2024: Met een reeks onderzoeken heeft een team van astronomen nieuw licht geworpen op het fascinerende en complexe proces van de planeetvorming. De weergaloze opnamen, vastgelegd met de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in Chili, vormen een van de grootste inventarisaties van planeet-vormende schijven die ooit zijn gedaan. De onderzoeken omvatten waarnemingen van meer dan tachtig jonge sterren, waaromheen mogelijk planeten aan het ontstaan zijn. Dit levert astronomen een schat aan gegevens en unieke inzichten op over de manier waarop planeten in verschillende delen van ons sterrenstelsel ontstaan.

29 februari 2024: Onderzoekers hebben waterdamp ontdekt in de schijf rond een jonge ster, precies op de plek waar mogelijk planeten worden gevormd. Water is een onmisbaar ingrediënt voor het leven op aarde, en vermoed wordt dat het ook een belangrijke rol speelt bij de vorming van planeten. Maar tot nu toe was het nog nooit gelukt om in kaart te brengen hoe water is verdeeld in een stabiele, koele schijf – het soort schijf dat de gunstigste omstandigheden biedt voor de planeetvorming rond sterren. De nieuwe bevindingen zijn te danken aan de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waarin de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) partner is.

26 februari 2024: Wanneer een ster zoals onze zon het einde van zijn bestaan bereikt, kan hij de hem omringende planeten en planetoïden opslokken. Met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in Chili hebben onderzoekers nu voor het eerst een duidelijk spoor van dit proces ontdekt: een litteken dat op het oppervlak van een witte dwergster is achtergelaten. Dit resultaat is vandaag gepubliceerd in The Astrophysical Journal Letters.

19 februari 2024: Met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) hebben astronomen een heldere quasar geïdentificeerd. Ze ontdekten dat deze niet alleen de helderste quasar in zijn soort is, maar ook het allerhelderste object dat ooit is waargenomen. Quasars zijn de heldere kernen van verre sterrenstelsels en worden van energie voorzien door superzware zwarte gaten. Het zwarte gat in deze recordbrekende quasar wordt per dag een zonsmassa zwaarder en is daarmee het snelst groeiende zwarte gat tot nu toe.

10 januari 2024: Astronomen hebben een direct verband gevonden tussen de explosieve dood van zware sterren en de vorming van de meest compacte en raadselachtige objecten in het heelal – zwarte gaten en neutronensterren. Met behulp van de Very Large Telescope (VLT) en de New Technology Telescope (NTT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) hebben twee teams de nasleep van een supernova-explosie in een nabijgelegen sterrenstelsel kunnen waarnemen, en bewijs gevonden voor het mysterieuze compacte object dat daarbij achterbleef.

21 december 2023: Met de feestdagen voor de deur trakteert de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) je alvast op een ‘kerstkip’. De vandaag gepresenteerde foto toont een gasnevel die bekendstaat als de Rennende Kip-nevel. De 1,5 miljoen pixels tellende opname is gemaakt met de VLT Survey Telescope (VST), die is gehuisvest op de ESO-locatie op Paranal, in het noorden van Chili.

18 december 2023: De bouw van de Extremely Large Telescope (ELT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) heeft een belangrijke mijlpaal bereikt. De eerste achttien segmenten van de hoofdspiegel (M1) van de telescoop zijn bij ESO afgeleverd en naar Chili verscheept. Na aankomst in Chili worden de segmenten overgebracht naar de ELT Technical Facility op ESO’s Paranal-sterrenwacht in de Atacama-woestijn. Daar zullen de segmenten worden gecoat ter voorbereiding op hun toekomstige installatie op de hoofdstructuur van de telescoop. Omdat de hoofdspiegel niet als één geheel kan worden vervaardigd, zal deze bestaan uit 798 afzonderlijke segmenten die in een groot zeshoekig patroon worden gerangschikt. Daarnaast worden nog eens 133 segmenten geproduceerd om het opnieuw coaten van de spiegelsegmenten te vergemakkelijken. Met een diameter van meer dan 39 meter zal hij de grootste telescoopspiegel ter wereld zijn.

29 november 2023: Astronomen hebben een opmerkelijke ontdekking gedaan: ze hebben een schijf ontdekt rond een jonge ster in de Grote Magelhaense Wolk, een naburig sterrenstelsel. Het is voor het eerst dat zo’n schijf, die identiek is aan de planeet-vormende schijven in ons eigen Melkwegstelsel, in een ander sterrenstelsel is ontdekt. De nieuwe waarnemingen laten een zware jonge ster zien, die bezig is om materie uit zijn omgeving te verzamelen en een roterende schijf vormt. De ontdekking is gedaan met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chili, waarin de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) partner is.

19 oktober 2023: Een internationaal team heeft een verre uitbarsting van kosmische radiogolven geregistreerd die minder dan een milliseconde duurde. Deze ‘snelle radioflits’ is de verste die ooit is ontdekt. Uit waarnemingen met de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) blijkt dat de radioflits afkomstig was uit een sterrenstelsel dat zo ver weg staat dat zijn licht er acht miljard jaar over doet om ons te bereiken. De snelle radioflits is ook een van de meest energierijke die ooit is gezien: in een fractie van een seconde kwam evenveel energie vrij als onze zon in dertig jaar uitzendt.