Fréttatilkynningar

25. maí 2016: Hinn 25. maí skrifaði ESO undir samning við ACe samstarfshópinn sem samanstendur af Astaldi, Cimolai og undirverktakanum EIE Group, um smíði á hvolfþaki og grind European Extremely Large Telescope (E-ELT). Samningurinn er sá stærsti sem ESO hefur undirritað og jafnframt sá stærsti í sögu stjarnvísindarannsókna á jörðu niðri. Við undirritunina var hönnun E-ELT sjónaukans sýnd. Smíði hvolfþaksins og grindarinnar um sjónaukann hefst nú.

18. maí 2016: Á þessari mynd Very Large Telescope (VLT) ESO sést hvernig ljós frá björtum bláum stjörnum örvar gasleifar úr nýlegri stjörnumyndunarhrinu. Afraksturinn er litrík ljómþoka sem kallast LHA 120-N55 en stjörnurnar innan í henni eru enn sveipaðar glóandi gasi. Stjörnufræðingar rannsaka þessi fögru fyrirbæri til að læra meira um aðstæðurnar sem ríkja þar sem stjörnur fæðast.

2. maí 2016: Stjörnufræðingar sem notuðu TRAPPIST sjónaukann í La Silla stjörnustöð ESO hafa fundið þrjár reikistjörnur á braut um kalda dvergstjörnu í aðeins 40 ljósára fjarlægð frá Jörðinni. Allir hnettirnir þrír eru álíka stórir og álíka heitir og Venus og Jörðin og gætu því verið bestu staðirnir sem fundist hafa hingað til til að leita að lífi utan sólkerfisins. Þær eru jafnframt fyrstu reikistjörnurnar sem finnast í kringum svo litla og daufa stjörnu. Niðurstöðurnar verða birtar í tímaritinu Nature 2. maí 2016.

29. apríl 2016: Stjörnufræðingar hafa fundið einstakt fyrirbæri sem virðist úr sama efni og innra sólkerfið frá þeim tíma þegar Jörðin var að myndast en hefur varðveist í milljarða ára í Oortsskýinu. Mælingar Very Large Telescope ESO og Canada France Hawaii sjónaukanum sýna að C/2014 S3 (PANSTARRS) er fyrsta fyrirbærið sem finnst á samskonar braut og langferðahalastjörnur en hefur sömu eiginleika og ósnortin smástirni í innra sólkerfinu. Fyrirbærið gæti gefið okkur mikilvægar upplýsingar um myndun sólkerfisins.

27. apríl 2016: Hinn 26. apríl 2016 vorur fjórir öflugir leysigeislar teknir í notkun í Paranal stjörnustöð ESO að viðstöddu fjölmenni. Leysigeislarnir mynda aðlögunarsjóntækjabúnað Very Large Telescope og eru ómissandi hluti sjónaukans. Viðstöddum urðu vitni að glæsilegri leysigeislasýningu á himninum yfir Paranal. Þetta eru öflugustu leysigeislastjörnur sem notaðar hafa verið í stjarnvísindum og eflir getu sjónaukans til muna.

13. apríl 2016: Á þessari nýju mynd frá VLT Survey Telescope (VST) í Paranal stjörnustöð ESO í Chile sést safn vetrarbrauta sem kallast Ofnþyrpingin, kennd við stjörnumerkið Ofninn. Í þyrpingunni er fjöldinn allur af vetrarbrautum af ýmsum stærðum og gerðum og búa sumar yfir mörgum leyndarmálum.

31. mars 2016: Á þessari nýju mynd frá Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) sést sólkerfi í mótun í kringum unga, nálæga stjörnu, TW Hydrae, sem svipar til sólarinnar, í meiri smáatriðum en nokkur sinni fyrr. Á myndinni sést forvitnileg geil í sömu fjarlægð frá stjörnunni og Jörðin er frá sólinni okkar, sem gæti þýtt að ung útgáfa af okkar eigin reikistjörnu, eða hugsanlega massameiri risajörð, sé að myndast þar.

23. mars 2016: Á þessari mynd sem tekin var með OmegaCAM myndavélinni á VLT Survey Telescope ESO sést einmana vetrarbraut sem kallast Wolf-Lundmark-Melotte eða WLM. WLM er talin tilheyra Grenndarhópnum, sem telur nokkra tugi vetrarbrauta, en hún er við útjaðar hans og því afskekktasti meðlimur hópsins. Þessi vetrarbraut er svo lítil og svo einangruð að hún hefur hvorki komist í tæri við aðrar vetrarbrautir í Grenndarhópnum, hé nokkra aðra vetrarbraut í sögu alheimsins.

16. mars 2016: Mælingar sem gerðar voru með HARPS litrófsritanum í La Silla stjörnustöð ESO í Chile hafa leitt í ljós óvæntar breytingar á björtu blettunum á dvergreikistjörnunni Ceresi. Frá Jörðu séð er Ceres lítið annað en óskýr ljósdepill. Mælingar frá Jörðinni á ljósinu frá honum sýna hins vegar að blettirnir lýsast upp á daginn og að aðrar handahófskenndari sveiflur eru á birtu þeirra. Mælingarnar benda til þess að efnið í blettunum sé reikult og gufi upp í sólarljósinu.

9. mars 2016: Stjörnufræðingar hafa með hjálp Very Large Telescope Interferometer í Paranal stjörnustöð ESO í Chile náð skýrustu myndinni til þess af rykskífu umhverfis aldraða stjörnu. Í fyrsta sinn geta stjörnufræðingar borið slíkar skífur saman við skífur í kringum ungar stjörnur og reynast þær ótrúlega svipaðar. Ennfremur er hugsanlegt að skífa sem verður til við ævilok stjörnu geti líka getið af sér aðra kynslóð reikistjarna.

2. mars 2016: Á þessari nýju mynd sjást skarlatsrauð gasský sem sjaldgæfar. massamiklar og nýmyndaðar sjtörnur, sem enn eru grafnar innan í þykkum rykskýjunum, lýsa upp. Tími þessara barnungu, brennheitu stjarna í sviðsljósinu er stuttur og uppruni þeirra er enn mikil ráðgáta. Þokan sem stjörnurnar urðu til úr, sem og tignarlegt umhverfi hennar, sést hér í smáatriðum á mynd sem tekin var með VLT Survey Telescope (VST) ESO í Paranal stjörnustöðinni í Chile.

24. febrúar 2016: Stjörnufræðingar hafa birt nýja og stórglæsileg mynd af Vetrarbrautinni okkar sem leiðir til lykta APEX Telescope Large Area Survey of the Galaxy (ATLASGAL) kortlagningarinnar. Undanfarin ár hefur APEX sjónaukinn í Chile kortlagt í fyrsta sinn allan flöt Vetrarbrautarinnar sem sést frá suðurhveli Jarðar á hálfsmillímetra bylgjulengdum — milli innrauðs ljóss og útvarpsbylgna — í mun meiri smáatriðum en önnur kortlagningarverkefni. APEX sjónaukinn er 12 metra breiður og gerir stjörnufræðingum kleift að rannsaka köldustu kima himingeimsins: Gas og ryk sem er aðeins nokkra tugi gráða yfir alkuli.

10. febrúar 2016: Á þessari nýju mynd frá La Silla stjörnustöð ESO í Chile sést hvernig nýmynduð stjarna lýsir upp geimský í nágrenni sínu. Ryk í skýjum sem umlykja stjörnuna HD 97300 dreifa ljósi hennar, rétt eins og þoka dreifir bílljóssum, svo úr verður endurskinsþokan IC 2631. Þótt HD 97300 sé núna í sviðsljósinu markar rykið í kringum hana tilkomu nýrra stjarna sem gætu stolið senunni í framtíðinni.

3. febrúar 2016: Stjörnufræðingar notuðu ALMA og IRAM sjónaukana til að gera fyrstu mælingarnar á hitastigi stórra rykagana í ytri hlutum gas- og rykskífu umhverfis unga stjörnu. Nýstárlegri tækni var beitt við mælingar á fyrirbæri sem kallað er Fljúgandi diskurinn og komust stjörnufræðingar að því að rykagnir í kringum hana eru mun kaldari en búist var við eða –266 gráður á Celsíus. Þessar óvæntu niðurstöður benda til þess að endurskoða þurfi líkön af skífum sem þessum.

27. janúar 2016: Margar vetrarbrautir eru mjög rykugar á meðan í öðrum eru stöku rykslæður innan um gas og stjörnur. Viðfangsefnið sem hér sést á mynd frá OmegaCAM myndavélinni á VLT Survey Telescope ESO í Chile er hins vegar óvenjulegt. Þessi litla vetrarbraut, kölluð IC 1613, er óvenju hrein og fín! IC 1613 inniheldur afar lítið geimryk og gerir það stjörnufræðingum kleift að rannsaka hana í smáatriðum. Útlitið skiptir samt ekki öllu máli því hreinleiki vetrarbrautarinnar kennir okkur ýmislegt um alheiminn í kringum okkur.

15. janúar 2016: Nýjar mælingar sem gerðar voru með Atacama Large Millimeter/submillimeter Array sýna að bjartasta þekkta vetrarbrautin í alheiminum — dulstirnið W2246-0526 sem birtist okkur þegar alheimurinn var innan við 10% af aldri sínum í dag — er svo ókyrr að hún er að varpa frá sér næstum öllu stjörnumyndunarefni sínu.

13. janúar 2016: GRAVITY er nýtt mælitæki á Very Large Telescope ESO til að rannsaka svarthol í smáatriðum. Fyrir skömmu var tækið notað í fyrstu mælingar þegar vísindamönnum tókst að skeyta saman ljósi sem fjórir hjálparsjónaukar VLT höfðu safnað hver í sínu lagi. Mælingarnar tókust vonum framar og er hópur stjörnufræðinga og verkfræðinga undir forystu Max Planck Institute for Extraterrestrial Physics í Garching, sem hannaði og smíðaði GRAVITY, hæstánægður með útkomuna. Fyrstu prófanir hafa þegar leitt ýmislegt áður óþekkt í ljós. Þetta er öflugasta mælitækið sem sett hefur verið upp í VLT Interferometer víxlmælinum.

16. desember 2015: Stjörnufræðingar sem notuðu Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) hafa fundið bestu merkin um að reikistjörnur, nokkrum sinnum efnismeiri en Júpíter, hafi myndast í gas- og rykskífum fjögurra ungra stjarna. Mælingar á gasi í kringum stjörnurnar veita ennfremur vísbendingar um eiginleika reikistjarnanna.

15. desember 2015: Sjónaukar ESO hafa fært alþjóðlegum hópi stjörnufræðinga þriðju víddina í viðamikla rannsókn á stærstu fyrirbærunum í alheiminum sem þyngdarkrafturinn bindur saman — vetrarbrautaþyrpingum. Mælingar frá VLT og NTT og öðrum stjörnustöðvum víða um heim voru notaðar í XXL kortlagningarverkefnið sem er ein stærsta rannsókn sem fram hefur farið á vetrarbrautaþyrpingum.

9. desember 2015: Á þessari nýju mynd frá Very Large Telescope ESO í Paranal stjörnustöðinni sjást afleiðingar áreksturs sem varð fyrir um 350 milljónum ára. Innan um brakið er sjaldséð og dularfull ung dvergvetrarbraut. Þessi vetrarbraut gefur stjörnufræðingum gott tækifæri til að læra meira um samskonar vetrarbrautir sem taldar eru hafa verið algengar í árdaga alheimsins en eru alla jafna of fjarlægar og daufar til að greinast í sjónaukum nútímans.