Fréttatilkynningar

14. október 2015: Dökkir blettir hylja næstum allan stjörnuskaran á þessari nýju mynd frá Wide Field Imager myndavélinni á 2,2 metra MPG/ESO sjónaukanum í La Silla stjörnustöð ESO í Chile. Biksvörtu svæðin eru hlutar af stórri skuggaþoku sem kallast Kolapokinn, einu mest áberandi fyrirbæri sinnar tegundar sem sést með berum augum á himninum. Eftir milljónir ára mun kvikna á „kolamolunum“ í Kolapokunum og þeir skína með bjarma ótal ungra stjarna.

7. október 2015: Stjörnufræðingar sem notuðu myndir frá Very Large Telescope ESO og Hubble geimsjónauka NASA og ESA hafa uppgötvað áður óséðar myndanir í rykskífu í kringum nálæga stjörnu. Hraðskreiðar gárur í skífu stjörnunnar AU Microscopii eru ólíkar nokkru öðru sem sést hefur eða verið spáð fyrir um til þessa. Uppruni og eðli þessara myndana vekja upp nýjar spurningar hjá stjörnufræðingum. Niðurstöðurnar birtast í tímaritinu Nature hinn 8. október 2015.

23. september 2015: Þessi nýja mynd af rósrauða stjörnumyndunarsvæðinu Messier 17 var tekin með Wide Field Imager á 2,2 metra MPG/ESO sjónaukanum í La Silla stjörnustöð ESO í Chile. Myndin er ein sú besta sem náðst hefur af þokunni í heild sinni. Hún sýnir þokuna ekki aðeins í öllu sínu veldi, heldur gas- og rykský og stjörnur í smáatriðum.

16. september 2015: Á þessari mynd sem tekin var með Wide Field Imager myndavélinni á 2,2 metra MPG/ESO sjónaukanum í La Silla stjörnustöð ESO, sést dvergvetrarbrautin í Myndhöggvaranum sem er einn af nágrönnum Vetrarbrautarinnar. Þrátt fyrir það eiga báðar vetrarbrautir ólíka sögu og bera mjög mismunandi einkenni. Þessi vetrarbraut er miklu minni og eldri en Vetrarbrautin okkar og hentar hún því vel til að rannsaka myndun stjarna og þróun vetrarbrauta snemma í sögu alheimsins. Aftur á móti er ekki ýkja auðvelt að rannsska hana sökum þess hve dauf hún er.

2. september 2015: Á þessari mynd sést hluti af risavaxinni geimþoku sem kallast Gum 56, upplýst af heitum og björtum ungstjörnum sem fæddust í henni. Stjörnur hafa orðið til úr gasi þokunnar í milljónir ára en sama efni skilar sér til baka þegar eldri stjörnur deyja hægt og rólega eða springa í tætlur. Myndin var tekin með 2,2 metra MPG/ESO sjónaukanum í La Silla stjörnustöðinni í Chile fyrir ESO Cosmic Gem verkefnið.

19. ágúst 2015: Lausþyrpingar eins og sú sem hér sést eru ekki bara myndrænar og fallegar. Flestar stjörnur verða til í þyrpingum sem stjörnufræðingar geta notað sem tilraunastofur til að rannsaka þróun stjarna og ævilok þeirra. Myndin sem hér sést var tekin með Wide Field Imager (WFI) í La Silla stjörnustöð ESO og sýnir lausþyrpinguna IC 4651 en stjörnurnar sem urðu til í henni hafa ýmsa mismunandi eiginleika.

10. ágúst 2015: Alþjóðlegur hópur stjörnufræðinga sem rannsakaði meira en 200.000 vetrarbrautir hefur gert nákvæmari mælingar en nokkru sinni fyrr á heildarorkunni sem til verður á stóru svæði í geimnum. Þetta er lang ítarlegasta mælingin á orkuútgeislun í hinum nálæga alheimi til þessa. Rannsóknin staðfestir að orkan sem til verður á tilteknu svæði í geimnum fer þverrandi og er aðeins helmingur af því sem hún var fyrir tveimur milljörðum ára. Stjörnufræðingarnir komust að því að dofnunin á sér stað yfir allar bylgjulengdir, frá útfjólubláu yfir í fjar-innrautt. Alheimurinn er að hægt og rólega að deyja.

5. ágúst 2015: Þessi glæsilega gasbóla, sem skín draugalega í myrkviðum himingeimsins, virðist eflaust framandi og dularfull en er í raun kunnuglegt fyrirbæri: Hringþoka, leifar deyjandi stjörnu. Þetta er besta myndin sem tekin hefur verið af þessu fremur óþekkta fyrirbæri, ESO 378-1, en myndin var tekin með Very Large Telescope ESO í Chile.

29. júlí 2015: Merki um frumefnið liþíum hafa í fyrsta sinn fundist í efni frá nýstirni. Mælingar á nýstirninu Nova Centauri 2013, sem gerðar voru með sjónaukum í La Silla stjörnustöð ESO og við Santiago í Chile, hjálpa til við að skýra þá ráðgátu hvers vegna margar ungar stjörnur virðast búa yfir meira liþíumi en búast mætti við. Með uppgötvuninni er fundið stórt púsl sem vantað hefur í skilning okkar á efnafræðilegri þróun Vetrarbrautarinnar. Hún er jafnframt mikilvægt skref fram á við fyrir stjörnufræðinga sem leitast við að mæla magn mismunandi frumefna í stjörnum í Vetrarbrautinni.

22. júlí 2015: Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) sjónaukaröðin hefur verið notuð til að greina fjarlægustu stjörnumyndunarsvæði sem fundist hafa til þessa í venjulegum vetrarbrautum frá árdögum alheimsins. Mælingarnar nýju gera stjörnufræðingum kleift að byrja að sjá hvernig fyrstu vetrarbrautirnar mynduðust og hvernig þær leystu upp þokuna sem sveipaði alheiminn á endurjónunarskeiðinu. Þetta er í fyrsta sinn sem slíkar vetrarbrautir sjást betur en sem daufir blettir.

15. júlí 2015: Alþjóðlegur hópur stjörnufræðinga hefur með hjálp 3,6 metra sjónauka ESO fundið reikistjörnu á borð við Júpíter í sambærilegri fjarlægð frá sinni móðurstjörnu, HIP 11915, og Júpíter er frá sólinni okkar. Hugmyndir manna í dag benda til þess að reikistjörnur á stærð við Júpíter gegni mikilvægu hlutverk í mótun sólkerfa. Tilvist slíkrar reikistjörnu, sem jafnframt er á réttum stað í sínu sólkerfi og á braut um samskonar stjörnu og sólin okkar, leiðir líkum að því að í þessu sólkerfi gætu verið svipaðar reikistjörnur og í sólkerfinu okkar. HIP 11915 er af svipuðum aldri og sólin okkar og með samskonar efnasamsetningu sem bendir til þess að í kringum hana gætu líka verið bergreikistjörnur.

9. júlí 2015: Fyrstu niðurstöðurnar hafa verið birtar úr viðamiklu kortlagningarverkefni á suðurhveli himins með VLT Survey Telescope (VST) sjónauka ESO í Paranal stjörnustöðinni í Chile. Kortlagningin nefnist VST KIDS og gerir stjörnufræðingum kleift að mæla nákvæmlega staðsetningu hulduefnis, uppbyggingu vetrarbrautahjúpa og þróun vetrarbrauta og þyrpinga. Fyrstu niðurstöður KIDS sýna hvernig ósýnilegir en stórir hulduefnisklumpar sem umlykja vetrarbrautir móta einkenni þeirra.

8. júlí 2015: Mælingar sem gerðar voru með sjónaukum í La Silla og Paranal stjörnustöðvum ESO í Chile hafa í fyrsta sinn sýnt fram á tengsl milli mjög langra gammablossa og óvenju bjartra sprengistjarna. Niðurstöðurnar sýna að sprengistjarna var ekki knúin áfram af hrörnun geislavirkra efna, eins og búist var við, heldur hrörnun ofursterks segulsviðs í kringum framandi fyrirbæri sem kallast segulstjarna. Niðurstöðurnar birtast í tímaritinu Nature hinn 9. júlí 2015.

1. júlí 2015: Litadýrð stjarna og gass er í aðalhlutverki á þessari mynd sem tekin var með Wide Field Imager (WFI) myndavélinni á 2,2 metra MPG/ESO sjónaukanum í La Silla stjörnustöðinni í Chile. Á myndinni sést ung lausþyrping stjarna sem nefnist NGC 2367 en hún er barnungur stjörnuhópur í miðju gríðarstórrar og ævafornrar myndunar í jaðri Vetrarbrautarinnar.

25. júní 2015: Nýjar mælingar sem gerðar voru með Very Large Telescope ESO sýna að risasporvöluþokan Messier 87 gleypti meðalstóra vetrarbraut einhvern tímann á síðasta milljarði ára. Hópi stjörnufræðingar hefur í fyrsta sinn tekist að mæla hreyfingu 300 glóandi hringþoka og fundið þannig sönnunargögn fyrir vetrarbrautaátinu og um leið vísbendingar um meiri birtu sem berst frá leifum fórnarlambsins.

17. júní 2015: Stjörnufræðingar sem notuðu Very Large Telescope ESO hafa uppgötvað lang björtustu vetrarbraut sem sést hefur til þessa snemma í sögu alheimsins og fundu um leið sterkar sannanir fyrir því, að í þeim séu dæmi um fyrstu kynslóð stjarna. Þessar efnismiklu og björtu stjörnur skópu fyrstu þungu frumefnin í alheiminum — frumefnin sem eru nauðsynleg í þær stjörnur sem við sjáum í kringum okkur í dag, reikistjörnur og lífið sjálft — en hingað til hefur tilvist þeirra aðeins verið tilgáta. Vetrarbrautin nýfundna er kölluð CR7 en hún er þrisvar sinnum bjartari en bjartasta fjarlæga vetrarbrautin sem fannst á undan.

10. júní 2015: Á einum skýrustu og skörpustu myndum sem teknar hafa verið með Very Large Telescope ESO sést stjarna, í fyrsta sinn, á fyrstu stigum þess að verða að hringþoku. Myndir ZIMPOL búnaðarins í SPHERE mælitækinu nýja af rauðu risastjörnunni L2 Puppis leiddu einnig í ljós fylgistjörnu. Þrátt fyrir þetta halda ævilok stjarna og uppruni tvípóla þoka af þessu tagi, sem og flókin stundaglaslaga form þeirra, áfram að valda stjörnufræðingum miklum heilabrotum.

8. júní 2015: ALMA Long Baseline verkefnið hefur skilað ótrúlega nákvæmri ljósynd af fjarlægri vetrarbraut verða fyrir þyngdarlinsuhrifum. Á myndinni sést stækkuð mynd af stjörnumyndunarsvæðum vetrarbrautarinnar en aldrei áður hafa viðlíka smáatriði sést í jafn fjarlægri vetrarbraut. Í nýju mælingunum sjást mun meiri smáatriði en í athugunum Hubble geimsjónauka NASA og ESA og sýna stjörnumyndunarsvæði í vetrarbrautinni sem eru risavaxnar hliðstæður við Sverðþokuna í Óríon.

27. maí 2015: Á bjartasta svæðinu í þessari glóandi þoku sem nefnist RCW 34 hefur gas hitnað mikið fyrir tilverknað ungra stjarna og þanist út í gegnum kaldara gas í kring. Þegar heita vetnisgasið kemur að mörkum gasskýsins streymir það út í tómarúmið eins og froða úr kampavínsflösku — ferlið er enda kallað kampavínsstreymi. Stjörnumyndunarsvæðið unga RCW 34 hefur þó ýmislegt annað upp á að bjóða en freyðandi gas; í því virðast nokkrar stjörnumyndunarhrinur hafa orðið.

20. maí 2015: Stjörnufræðingar hafa náð bestu myndinni til þess af Medúsuþokunni með hjálp Very Large Telescope ESO í Chile. Þessi litríka þoka varð til þegar stjarna í hjarta hennar var í andarslitrunum og varpaði frá sér ytri efnislögum sínum út í geiminn. Sólin okkar endar sem samskonar fyrirbæri svo myndin er um leið svipmynd af örlögum sólarinnar.