Fréttatilkynningar

14. janúar 2015: Next-Generation Transit Survey (NGTS) sjónaukarnir hafa verið teknir í notkun í Paranal stjörnustöð ESO í Chile. Verkefnið snýst um leit að reikistjörnum utan sólkerfisins sem ganga fyrir móðurstjörnur sínar og valda þannig tímabundinni birtuminnkun á ljósi stjarnanna sem síðan er hægt að mæla með góðum mælitækjum. Leitinni verður einkum beint að reikistjörnum á stærð við Neptúnus, eða minni, þ.e. reikistjörnunum sem eru milli tvisvar til átta sinnum breiðari en Jörðin.

7. janúar 2015: Á þessari nýju mynd frá ESO er sem margar stjörnur vanti. Dökka geilin í glitrandi stjörnumergðinni er þó ekki geil heldur svæði í geimnum sem uppfullt er af gasi og ryki. Skýið dimma er kallað LDN 483 sem stendur fyrir Lynds Dark Nebula 483. Ský sem þessi eru fæðingarstaðir stjarna. Myndin var tekin með Wide Field Imager á 2,2 metra MPG/ESO sjónaukanum í La Silla stjörnustöð ESO í Chile.

17. desember 2014: Á þessari glæsilegu mynd sést stjörnuþyrpingin Messier 57 en hún var tekin með Wide Field Imager myndavélinni á 2,2 metra MPG/ESO sjónaukanum í La Silla stjörnustöð ESO í Chile. Þessi unga þyrping geymir áberandi bjartar bláar stjörnur sem og nokkrar rauðar risastjörnur.

4. desember 2014: ESO ráðið, æðsta stjórn ESO, samþykkti nýverið [1] að hefja smíði European Extremely Large Telescope (E-ELT) í tveimur áföngum. Gænt ljós hefur verið gefið til að ráðast í fyrri áfanga verkefnisins sem felur í sér um eins milljarðs evra fjárfestingu á smíði sjónauka sem verður að fullu starfhæfur með fjölda öflugra mælitækja og stefnt er á að taka í notkun eftir tíu ár. Sjónaukinn mun bylta rannsóknum á reikistjörnum utan okkar sólkerfis, stjörnum í nálægum vetrarbrautum og fyrirbærum í hinum fjarlæga alheimi. Á næsta ári verður gerður stærsti verktakasamningur í sögu ESO til þessa um smíði á hvolfþakinu og meginbyggingu sjónaukans.

26. nóvember 2014: Þessi fallega og litríka mynd af stjörnuþyrpingunni NGC 3532 var tekin með 2,2 metra MPG/ESO sjónaukanum í La Silla stjörnustöðinni í Chile. Sumar stjörnurnar eru skærbláar á meðan aðrar massameiri eru rauðar risastjörnur sem gefa frá sér appelsínugulan bjarma.

19. nóvember 2014: Nýjar mælingar Very Large Telescope (VLT) ESO í Chile hafa leitt í ljós beinlínuröðun milli stærstu byggingareininga alheimsins. Hópur evrópskra vísindamanna hefur komist að því að snúningsásar risasvarthola í dulstirnum liggja samsíða, jafnvel þótt milljarðar ljósára skilji á milli þeirra. Stjörnufræðingarnir komust einnig að því að snúningsásar dulstirnanna hafa tilhneigingu til að vera í línu við þræðina sem mynda stórgerð alheimsins.

10. nóvember 2014: MUSE mælitækið nýja á Very Large Telescope (VLT) ESO hefur gefið vísindamönnum bestu myndina hingað til af gríðarmiklum árekstri í geimnum. Nýjar mælingar sýna í fyrsta sinn hreyfingu gass sem hefur rifnað út úr vetrarbrautinni ESO 137-001 sem ferðast á ógnarhraða inn í mikla vetrarbrautaþyrpingu. Niðurstöðurnar svipta hulunni af gamalli ráðgátu — hvers vegna stjörnumyndun í vetrarbrautaþyrpingum deyr út.

6. nóvember 2014: Á þessari nýju mynd frá ALMA, Atacama Large Millimeter/submillimeter Array, sjást meiri smáatriði en nokkru sinni fyrr í efnisskífu sem umlykur unga stjörnu. Myndin er sú skarpasta sem tekin hefur verið á hálfsmillímetra bylgjulengdum og er afrakstur fyrstu mælinga ALMA sjónaukans í því sem næst lokamynd sinni. Niðurstöðurnar marka stór þáttaskil í rannsóknum á þróun sólkerfa og myndun reikistjarna.

3. nóvember 2014: Með því að nota víxlmælinn Very Large Telescope Interferometer hefur alþjóðlegur hópur stjarnvísindamanna uppgötvað sverðbjarma nálægt lífbeltum níu nálægra stjarna. Sverðbjarmi er ljós frá stjörnu sem endurvarpast af ryki sem myndast við árekstra smástirna og uppgufun halastjarna í sólkerfi. Tilurð svo mikils ryks á innstu svæðunum í kringum sumar stjörnur gæti komið í veg fyrir að ljósmyndir næðust af reikistjörnum á borð við Jörðina í náinni framtíð.

29. október 2014: Stjarnvísindamenn sem notuðu ALMA hafa í fyrsta sinn fundið gas- og rykstraum sem flæðir úr efnismikilli ytri skífu yfir í innri svæði tvístirnakerfis. Fyrirbæri af þessu tagi hefur aldrei sést áður og gæti átt stóran þátt í að viðhalda annarri, minni efnisskífu, sem gæti verið að mynda reikistjörnur og hefði ella horfið fyrir löngu. Helmingur stjarna á borð við sólina okkar verða til í tvístirnakerfum en það þýðir að þessi uppgötvun mun hafa töluverð áhrif á leitina að reikistjörnum utan okkar sólkerfis. Niðurstöðurnar eru birtar í tímaritinu Nature hinn 30. október 2014.

28. október 2014: Í dag undirritaði prófessor Lena Kolarska-Bobińska, mennta- og vísindamálaráðherra Póllands, samþykkt um þátttöku landsins í Stjörnustöð Evrópulanda á suðurhveli (ESO) — öfugustu stjörnustöðvar heims á jörðu niðri. ESO hlakkar til að taka á móti Póllandi sem aðildarríki eftr að samningurinn hefur verið staðfestur.

22. október 2014: Stjörnufræðingar hafa notað HARPS mælitækið í La Silla stjörnustöð ESO í Chile til að gera yfirgripsmestu rannsóknina hingað til af halastjörnum utan okkar sólkerfis. Hópur franskra stjarnvísindamanna rannsakaði hartnær 500 halastjörnur í kringum stjörnuna Beta Pictoris og komst að því að þær tilheyra tveimur mismunandi halastjörnufjölskyldum. Önnur fjölskyldan samanstendur af gömlum halastjörnum sem hafa oftsinnis komist í návígi við stjörnuna en hin fjölskyldan er úr yngri halastjörnum sem sennilega mynduðust við sundrun eins hnattar eða fleiri. Niðurstöðurnar verða birtar í tímaritinu Nature hinn 23. október 2014.

15. október 2014: Stjörnufræðingar notuðu nýverið APEX sjónaukann til að rannsaka risavaxna vetrarbrautaþyrpingu sem sést á myndunarstigum sínum snemma í sögu alheimsins. Mælingarnar sýna að stór hluti stjörnumyndunar í þyrpingunni er ekki aðeins falinn á bak við ryk, heldur er hún líka á óvæntu stöðum. Þetta er í fyrsta sinn sem stjörnufræðingum hefur tekist að finna öll stjörnumyndunarsvæði í fyrirbæri af þessu tagi.

1. október 2014: Wide Field Imager á 2,2 metra MPG/ESO sjónaukanum í La Silla stjörnustöð ESO tók þessa fallegu mynd af bláleitum stjörnum í einni stærstu lausþyrpingu stjarna sem vitað er um — Messier 11, sem einnig er kölluð NGC 6705 eða Villiandarþyrpingin.

17. september 2014: Um áratugaskeið hafa stjörnufræðingar álitið að samrunar vetrarbrauta leiði til myndunar sporvöluvetrarbrauta. Nú hafa vísindamenn sem notuðu ALMA og nokkra aðra útvarpssjónauka í fyrsta sinn fundið bein sönnunargögn fyrir því að skífuvetrarbrautir geti myndast við vetrarbrautasamruna og að sú útkoma sé í raun fremur algeng. Þessar óvæntu niðurstöður gætu útskýrt hvers vegna þyrilvetrarbrautir á borð við Vetrarbrautina okkar eru jafn algengar í alheiminum og raun ber vitni.

10. september 2014: Á þessari nýju mynd frá VLT Survey Telescope í Paranal stjörnustöð ESO í norðurhluta Chile sést stór hópur stjarna, kúluþyrpingin Messier 54. Þótt þyrpingin líti út fyrir að vera næsta alveg eins og samskonar hópar, er einn grundvallarmunur. Messier 54 tilheyrir ekki Vetrarbrautinni okkar, heldur lítilli fylgivetrarbraut, Bogmanns-dvergvetrarbrautinni. Stjörnufræðingar beindi nýlega Very Large Telescope ESO (VLT) að þessari óvenjulegu þyrpingu til að kanna hvort stjörnur hennar hafi líka óvenju lítið magn af frumefninu liþíum líkt og stjörnurnar í Vetrarbrautinni okkar.

3. september 2014: Á þessari fallegu nýju mynd sést köngulóarlaga gas- og rykský, Lupus 4, sem svífur eins og dimmt ský sem skyggir á stjörnur á tunglskinslausri nóttu. Þótt útlitið sé dökkt nú um stundir munu stjörnur verða til úr efninu í skýjum eins og Lupus 4 og lýsa það upp. Myndin var tekin með Wide Field Imager á 2,2 metra MPG/ESO sjónaukanum í La Silla stjörnustöð ESO í Chile.

26. ágúst 2014: Alþjóðlegur hópur stjörnufræðinga hefur með hjálp Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) og nokkrum öðrum sjónaukum á Jörðu niðri og í geimnum, náð bestu myndinni hingað til af árekstra tveggja vetrarbrauta þegar alheimurinn var aðeins helmingur af aldri sínum í dag. Stjörnufræðingarnir nutu aðstoðar þyngdarlinsu sem leddi þetta annars ósýnilega fyrirbæri í ljós. Þessar nýju rannsóknir á vetrarbrautinni H-ATLAS J142935.3-002836 sýna að þetta flókna og fjarlæga fyrirbæri minnir um margt á mun nálægari samruna tveggja vetrarbrauta, Loftnetið.

20. ágúst 2014: Á þessari mynd, sem tekin var með Wide Field Imager í La Silla stjörnustöð ESO í Chile, sjást tvö tilþrifamikil stjörnumyndunarsvæði í suðurhluta Vetrarbrautarinnar. Svæðið vinstra megin geymir stjörnuþyrpinguna NGC 3603 sem er í um 20.000 ljósára fjarlægð í Kjalar-Bogmanns-þyrilarmi Vetrarbrautarinnar. Hægra megin sést síðan hópur glóandi gasskýja sem nefnist NGC 3576 og er helmingi nær okkur.

6. ágúst 2014: VLT Survey Telescope (VST) í Paranal stjörnustöð ESO í Chile hefur tekið glæsilega mynd af vetrarbrautinni Messier 33. Þessi nálæga þyrilþoka, sem er önnur nálægasta stóra vetrarbrautin við Vetrarbrautina okkar, inniheldur margar bjartar stjörnuþyrpingar og gas- og rykský. Myndin nýja er ein sú besta sem tekin hefur verið af vetrarbrautinni til þessa og sýnir þau fjölmörgu rauðglóandi gasský í þyrilörmunum sérstaklega vel.