Persbericht

Een elegant sterrenstelsel in ander licht

22 september 2010

Een nieuwe opname, gemaakt met de geavanceerde HAWK-I-camera van de Very Large Telescope van de ESO-sterrenwacht op Paranal (Chili), toont het prachtige balkspiraalstelsel NGC 1365 in infrarood licht. NGC 1365 is een lid van de Fornax-cluster van sterrenstelsels en bevindt zich op een afstand van ongeveer zestig miljoen lichtjaar.

NGC 1365 is een van de bekendste en best onderzochte balkspiraalstelsels. Vanwege zijn opvallend volmaakte vorm, met een rechte balk en twee goed ontwikkelde buitenste spiraalarmen, wordt hij soms ook simpelweg het Grote Balkspiraalstelsel genoemd. Dichter bij zijn centrum is een tweede spiraalstructuur te zien, en het stelsel als geheel is doorvlochten met fijne stofgordels.

Dit sterrenstelsel lijkt gemaakt voor astronomen die zich in het ontstaan en de evolutie van balkspiraalstelsels willen verdiepen. De nieuwe infraroodopnamen van HAWK-I ondervinden niet zo veel hinder van het stof dat op opnamen in zichtbaar licht delen van het stelsel verhult (potw1037a). Zowel in de spiraalarmen als in de centrale balk is duidelijk de gloed van grote aantallen sterren te zien.

Deze beeldgegevens werden verzameld om astronomen inzicht te geven in de ingewikkelde materiestromen binnen het stelsel, en de wijze waarop deze van invloed zijn op de gasvoorraden waaruit nieuwe sterren kunnen ontstaan. De enorme balk verstoort de vorm van het zwaartekrachtsveld van het stelsel en dat resulteert in gebieden waar gas wordt samengedrukt en stervorming op gang komt. Langs de reusachtige spiraalarmen zijn vele grote jonge sterrenhopen te zien, die elk honderden of duizenden heldere jonge sterren bevatten die nog geen tien miljoen jaar oud zijn. Het stelsel staat te ver weg om afzonderlijke sterren op de opname te kunnen zien: de meeste kleine lichtvlekjes op de foto zijn in werkelijkheid complete sterrenhopen. Gemiddeld over het hele stelsel ontstaat jaarlijks ongeveer drie zonsmassa’s aan nieuwe sterren.

Waar de balk van NGC 1365 voornamelijk uit ‘bejaarde’ sterren bestaat, worden in de stervormingsgebieden in de binnenste spiraal rond de kern veel nieuwe sterren geboren. In de balk worden gas en stof door de zwaartekracht naar het eigenlijke centrum van het stelsel gevoerd. Astronomen hebben aanwijzingen gevonden dat zich in dat centrum, goed verstopt tussen ontelbare heldere jonge sterren, een superzwaar zwart gat schuilhoudt.

Inclusief zijn beide breed uitwaaierende spiraalarmen heeft NGC 1365 een omvang van ongeveer 200.000 lichtjaar. De verschillende delen van het stelsel draaien in uiteenlopende tijden om de kern, waarbij de buitenste delen van de balk een omlooptijd van ongeveer 350 miljoen jaar hebben. De aandacht voor NGC 1365 en andere sterrenstelsels van dit type is de laatste jaren toegenomen, omdat nieuwe waarnemingen er op duiden dat ook ons melkwegstelsel een balkspiraalstelsel is. Zulke stelsels komen veel voor: uit recente schattingen blijkt dat tweederde van alle spiraalstelsels een centrale balk heeft. Met het onderzoek van deze stelsels hopen astronomen meer te weten te komen over onze eigen galactische bakermat.

Meer informatie

ESO, de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, is de belangrijkste intergouvernementele sterrenkundeorganisatie in Europa, en het meest productieve astronomische observatorium ter wereld. ESO wordt ondersteund door 14 landen: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerp, de bouw en het beheer van krachtige grondobservatoria die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. ESO speelt ook een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op sterrenkundig gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staat ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld. Ook is ESO de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA. Daarnaast is ESO momenteel bezig met ontwerpstudies voor de 42-meter Europese Extremely Large optische/nabij-infrarood Telescoop (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Links

Contact

Rodrigo Alvarez
Planetarium, Royal Observatory of Belgium
Brussels, Belgium
Tel: +32-2-474 70 50
E-mail: rodrigo.alvarez@oma.be

Richard Hook
ESO Paranal/La SiIlla and E-ELT Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
E-mail: rhook@eso.org

Connect with ESO on social media

Dit is een vertaling van ESO-persbericht eso1038.

Over dit bericht

Persberichten nr.:eso1038nl-be
Naam:NGC 1365
Type:Local Universe : Galaxy : Type : Spiral
Local Universe : Galaxy : Type : Barred
Facility:Very Large Telescope
Instruments:HAWK-I

Afbeeldingen

HAWK-I infrared image of the spectacular barred spiral galaxy NGC 1365*
HAWK-I infrared image of the spectacular barred spiral galaxy NGC 1365*
Alleen in het Engels
Comparison of visible-light and infrared images of the galaxy NGC 1365
Comparison of visible-light and infrared images of the galaxy NGC 1365
Alleen in het Engels
NGC 1365 in the constellation of Fornax
NGC 1365 in the constellation of Fornax
Alleen in het Engels

Video's

Zooming in on the HAWK-I infrared image of the spectacular barred spiral galaxy NGC 1365
Zooming in on the HAWK-I infrared image of the spectacular barred spiral galaxy NGC 1365
Alleen in het Engels
Visible/infrared cross-fade of images of the spectacular barred spiral galaxy NGC 1365
Visible/infrared cross-fade of images of the spectacular barred spiral galaxy NGC 1365
Alleen in het Engels