1 00:00:02,500 --> 00:00:05,500 Jest to opowieść o epickiej przygodzie... 2 00:00:10,500 --> 00:00:15,500 Opowieść o kosmicznej ciekawości, odwadze i wytrwałości... 3 00:00:18,500 --> 00:00:23,500 Opowieść o tym jak Europa udała się na południe na odkrywanie gwiazd. 4 00:01:12,500 --> 00:01:16,500 Idąc na południe 5 00:01:17,500 --> 00:01:22,500 Witamy w ESO, Europejskim Obserwatorium Południowym. 6 00:01:25,500 --> 00:01:28,500 Ma 50 lat, ale znacznie więcej sił niż kiedykolwiek. 7 00:01:34,500 --> 00:01:37,500 ESO to europejski portal do gwiazd. 8 00:01:38,500 --> 00:01:41,500 Tutaj astronomowie z 15 krajów łączą 9 00:01:41,500 --> 00:01:43,500 swoje siły, aby odkrywać sekrety Wszechświata. 10 00:01:45,000 --> 00:01:46,000 Jak? 11 00:01:46,000 --> 00:01:49,500 Budując największe teleskopy na Ziemi. 12 00:01:49,500 --> 00:01:51,500 Projektując czułe kamery i instrumenty. 13 00:01:52,500 --> 00:01:54,500 Szczegółowo badając niebo. 14 00:01:56,500 --> 00:01:59,500 Ich praca polega na obserwacjach obiektów bliskich i dalekich, 15 00:01:59,500 --> 00:02:02,500 od komet przemierzających Układ Słoneczny, 16 00:02:02,500 --> 00:02:06,500 po odległe galaktyki na krańcach przestrzeni i czasu, 17 00:02:06,500 --> 00:02:11,500 dając nam nowe spojrzenie na Wszechświat. 18 00:02:43,000 --> 00:02:45,500 Wszechświat głębokich tajemnic i ukrytych sekretów. 19 00:02:46,500 --> 00:02:48,500 I oszałamiającego piękna. 20 00:02:50,000 --> 00:02:52,000 Z odległych szczytów górskich w Chile 21 00:02:52,000 --> 00:02:54,500 europejscy astronomowie sięgają gwiazd. 22 00:02:55,000 --> 00:02:56,000 Ale dlaczego Chile? 23 00:02:56,500 --> 00:02:59,500 Czemu astronomowie skierowali się na południe? 24 00:03:03,500 --> 00:03:07,500 Europejskie Obserwatorium Południowe ma swoją siedzibę w Garching w Niemczech. 25 00:03:11,500 --> 00:03:15,500 Niestety z Europy widać jedynie fragment nieba. 26 00:03:15,500 --> 00:03:19,500 Aby wypełnić dziury, trzeba pojechać na południe. 27 00:03:28,500 --> 00:03:32,500 Przez stulecia mapy nieba południowego miały wielkie puste obszary - 28 00:03:32,500 --> 00:03:35,500 Terra Incognita niebios. 29 00:03:37,500 --> 00:03:39,000 Rok 1595. 30 00:03:39,500 --> 00:03:43,500 Holenderscy kupcy po raz pierwszy wyruszyli do Indii Wschodnich. 31 00:03:49,500 --> 00:03:53,500 W nocy, nawigatorzy Pieter Keyser i Frederik de Houtman 32 00:03:53,830 --> 00:03:58,890 zmierzyli pozycje ponad 130 gwiazd na niebie południowym. 33 00:04:05,500 --> 00:04:10,500 Wkrótce globusy i mapy nieba pokazywały dwanaście nowych konstelacji, 34 00:04:10,500 --> 00:04:14,500 z których żadna nie była widziana wcześniej przez Europejczyków. 35 00:04:16,500 --> 00:04:20,500 Brytyjczycy jako pierwsi zbudowali stałą placówkę astronomiczną 36 00:04:20,500 --> 00:04:21,500 na półkuli południowej. 37 00:04:22,500 --> 00:04:27,500 Królewskie Obserwatorium na Przylądku Dobrej Nadziei powstało w 1820 r. 38 00:04:28,500 --> 00:04:33,000 Niewiele później John Herschel zbudował swoje prywatne obserwatorium, 39 00:04:33,000 --> 00:04:35,500 niedaleko słynnej południowoafrykańskiej Góry Stołowej. 40 00:04:38,500 --> 00:04:39,500 Co za widok! 41 00:04:39,500 --> 00:04:44,500 Ciemne niebo. Jasne gromady i mrowie gwiazd nad głową. 42 00:04:46,500 --> 00:04:49,500 Nic dziwnego, że Harvard, Yale i Leiden 43 00:04:49,500 --> 00:04:53,500 utworzyły swoje własne stacje obserwacyjne. 44 00:04:53,500 --> 00:04:56,500 Ale eksplorowanie nieba południowego 45 00:04:56,500 --> 00:05:00,500 nadal wymagało wiele odwagi, pasji i wytrwałości. 46 00:05:05,500 --> 00:05:08,000 Jeszcze pięćdziesiąt lat temu 47 00:05:08,000 --> 00:05:12,500 prawie wszystkie większe teleskopy znajdowały się na północ od równika. 48 00:05:13,500 --> 00:05:15,500 Dlaczego niebo południowe jest tak ważne? 49 00:05:17,500 --> 00:05:21,500 Po pierwsze, ponieważ było niezbadanym terytorium. 50 00:05:22,000 --> 00:05:24,500 Z Europy nie można zobaczyć całego nieba. 51 00:05:25,500 --> 00:05:29,500 Przykładem jest centrum Drogi Mlecznej, naszej rodzinnej galaktyki. 52 00:05:29,500 --> 00:05:32,500 Trudno je zaobserwować z półkuli północnej, 53 00:05:32,500 --> 00:05:34,500 ale na południowej przechodzi wysoko nad głowami. 54 00:05:36,500 --> 00:05:38,500 Dalej są Obłoki Magellana - 55 00:05:38,780 --> 00:05:42,100 dwie małe galaktyki towarzyszące Drodze Mlecznej. 56 00:05:43,000 --> 00:05:47,500 Niewidoczne z północy, ale przykuwające uwagę, gdy jest się na południe od równika. 57 00:05:48,500 --> 00:05:49,500 W końcu, 58 00:05:49,500 --> 00:05:53,800 europejscy astronomowie cierpią z powodu zanieczyszczenia sztucznym światłem oraz kiepskiej pogody. 59 00:05:54,500 --> 00:05:57,000 Wyruszenie na południe rozwiązuje większość problemów. 60 00:06:00,500 --> 00:06:04,500 Malowniczy rejs statkiem w Holandii w czerwcu 1953 r. 61 00:06:04,500 --> 00:06:07,000 To tutaj, na jeziorze IJsselmeer 62 00:06:07,000 --> 00:06:10,000 niemiecko-amerykański astronom Walter Baade 63 00:06:10,000 --> 00:06:12,500 oraz holenderski astronom Jan Oort 64 00:06:12,500 --> 00:06:15,500 opowiedzieli kolegom o planach europejskiego obserwatorium 65 00:06:15,500 --> 00:06:17,500 na półkuli południowej. 66 00:06:22,500 --> 00:06:27,000 Żaden z europejskich krajów nie może samodzielnie konkurować ze Stanami Zjednoczonymi. 67 00:06:27,000 --> 00:06:29,000 Ale wspólnie mogą. 68 00:06:29,500 --> 00:06:34,500 Siedem miesięcy później 12 astronomów z 6 krajów zebrało się tutaj, 69 00:06:34,500 --> 00:06:37,000 w okazałej Sali Senatu Uniwersytetu Leiden. 70 00:06:37,000 --> 00:06:39,500 Podpisali oświadczenie wyrażające chęć 71 00:06:39,500 --> 00:06:44,500 ustanowienia europejskiego obserwatorium w Afryce Południowej. 72 00:06:45,500 --> 00:06:47,500 Było to przetarcie szlaków dla narodzin ESO. 73 00:06:48,500 --> 00:06:51,500 Ale moment! Afryka Południowa? 74 00:06:52,500 --> 00:06:54,000 Oczywiście ma to sens. 75 00:06:54,000 --> 00:06:59,500 Afryka Południowa miała już Cape Observatory, a po 1909 r. 76 00:06:59,500 --> 00:07:02,500 Transvaal Observatory w Johannesburgu. 77 00:07:02,500 --> 00:07:07,000 Leiden Observatory miało swoją własną południową stację w Hartebeespoort. 78 00:07:09,500 --> 00:07:11,500 W roku 1955 79 00:07:11,500 --> 00:07:17,000 astronomowie rozstawili przyrządy pomiarowe, aby znaleźć najlepsze miejsce dla dużego teleskopu. 80 00:07:17,000 --> 00:07:23,500 Zeekoegat w Great Karoo albo Tafelkopje w Bloemfontein. 81 00:07:24,500 --> 00:07:27,500 Ale pogoda nie była jedynym plusem. 82 00:07:28,500 --> 00:07:34,500 Około 1960 r. uwaga przesunęła się na chropowaty krajobraz północnego Chile. 83 00:07:35,500 --> 00:07:38,500 Amerykańscy astronomowie także planowali tutaj 84 00:07:38,500 --> 00:07:41,000 swoje własne obserwatorium. 85 00:07:41,000 --> 00:07:47,500 Trudne końskie ekspedycje znalazły znacznie lepsze warunki niż w Afryce Południowej. 86 00:07:48,500 --> 00:07:52,500 W 1963 r. kości zostały rzucone. Będzie to Chile. 87 00:07:52,500 --> 00:07:55,500 6 miesięcy później wybrano górę La Silla 88 00:07:55,500 --> 00:07:58,500 na przyszłą lokalizację dla Europejskiego Obserwatorium Południowego. 89 00:07:58,500 --> 00:08:02,500 ESO nie było już odległym marzeniem. 90 00:08:03,500 --> 00:08:10,000 W końcu, 5.10.1962 r. pięć krajów europejskich podpisało Konwencję ESO 91 00:08:10,000 --> 00:08:15,500 oficjalne narodziny Europejskiego Obserwatorium Południowego. 92 00:08:15,500 --> 00:08:19,000 Belgia, Niemcy, Francja, Holandia i Szwecja 93 00:08:19,000 --> 00:08:23,500 były zdeterminowane, aby wspólnie dotrzeć do gwiazd południowych. 94 00:08:25,500 --> 00:08:29,500 La Silla i jej otoczenie zostały wniesione przez rząd chilijski. 95 00:08:30,500 --> 00:08:32,500 W środku niczego wybudowano drogę. 96 00:08:33,500 --> 00:08:39,000 Pierwszy teleskop ESO zbudowano w hutniczej firmie w Rotterdamie. 97 00:08:40,500 --> 00:08:43,500 A w końcu w grudniu 1966 r. 98 00:08:43,500 --> 00:08:48,500 Europejskie Obserwatorium Południowe otworzyło swoje pierwsze oko na niebo. 99 00:08:48,500 --> 00:08:54,500 Europa rozpoczęła wielką podróż w stronę kosmicznych odkryć.