1 00:00:02,220 --> 00:00:04,240 To jest ESOcast! 2 00:00:04,240 --> 00:00:07,860 Najnowsze badania naukowe oraz codzienna praca w ESO, 3 00:00:07,860 --> 00:00:10,330 Europejskim Obserwatorium Południowym. 4 00:00:10,500 --> 00:00:17,810 Eksplorowanie najdalszych granic z naszym gospodarzem Dr J a.k.a. dr Joe Liske. 5 00:00:20,000 --> 00:00:23,120 Cześć, witam w specjalnym odcinku ESOcast. 6 00:00:23,500 --> 00:00:27,830 Zapowiadając 50. rocznicę ESO w październiku 2012 r. 7 00:00:27,830 --> 00:00:30,560 pokażemy osiem specjalnych tematów 8 00:00:30,560 --> 00:00:35,620 portretujących pierwsze 50 lat eksplorowania nieba południowego przez ESO. 9 00:00:39,660 --> 00:00:44,600 Budując ogrom 10 00:00:49,910 --> 00:00:52,820 Astronomia jest wielką nauką. 11 00:00:55,410 --> 00:00:57,170 Gdzieś tam jest ogrom Wszechświata, 12 00:00:57,170 --> 00:01:01,610 a badanie kosmosu wymaga wielkich instrumentów. 13 00:01:06,350 --> 00:01:10,830 Oto 5-metrowy reflektor Hale'a na górze Palomar Mountain. 14 00:01:10,830 --> 00:01:15,740 Kiedy powstawało Europejskie Obserwatorium Południowe, pięćdziesiąt lat temu, 15 00:01:15,740 --> 00:01:19,190 był to największy teleskop na świecie. 16 00:01:20,440 --> 00:01:26,000 Obecnie standard wielkości wyznacza należący do ESO Bardzo Duży Teleskop (VLT) na górze Cerro Paranal. 17 00:01:26,500 --> 00:01:29,310 Jako najpotężniejsze obserwatorium w historii, 18 00:01:29,310 --> 00:01:33,690 uwidoczniło pełen splendor Wszechświata w którym żyjemy. 19 00:01:36,330 --> 00:01:40,600 Lecz astronomowie postawili sobie za cel jeszcze większe instrumenty. 20 00:01:40,600 --> 00:01:43,960 A ESO realizuje ich marzenia. 21 00:01:58,310 --> 00:02:00,630 San Pedro de Atacama. 22 00:02:02,000 --> 00:02:05,560 Położone pośród zapierającej dech scenerii, 23 00:02:05,560 --> 00:02:10,080 to malownicze miasto jest domem dla rdzennych Atacameños 24 00:02:10,080 --> 00:02:12,630 poszukujących przygód turystów, 25 00:02:14,890 --> 00:02:18,690 a także pracujących w ESO astronomów i techników. 26 00:02:24,000 --> 00:02:28,070 Nieopodal San Pedro urzeczywistniają się kształty pierwszej machiny marzeń ESO. 27 00:02:28,070 --> 00:02:33,660 Nosi ona nazwę ALMA – Atacama Large Millimeter/submillimeter Array. 28 00:02:34,740 --> 00:02:40,100 ALMA stanowi wspólny projekt Europy, Ameryki Północnej i Azji Wschodniej. 29 00:02:40,100 --> 00:02:43,060 Działa niczym gigantyczna soczewka powiększająca. 30 00:02:43,060 --> 00:02:48,340 Zebrane razem 66 anteny umożliwiają szerokie pole widzenia. 31 00:02:48,340 --> 00:02:54,240 Z kolei ich rozległość pozwala dostrzec drobniejsze szczegóły na małym obszarze nieba. 32 00:02:56,370 --> 00:03:01,060 Działając w sub-milimetrowym zakresie, ALMA postrzega Wszechświat w odmiennym świetle. 33 00:03:01,060 --> 00:03:02,720 I cóż ona dostrzega? 34 00:03:04,260 --> 00:03:09,740 Narodziny pierwszych galaktyk we Wszechświecie, po Wielkim Wybuchu. 35 00:03:12,480 --> 00:03:15,110 Obłoki zimnego molekularnego gazu i pyłu 36 00:03:15,110 --> 00:03:19,200 - gwiezdne żłobki, w których rodzą się nowe słońca i planety. 37 00:03:22,810 --> 00:03:25,370 A także chemię kosmosu. 38 00:03:29,170 --> 00:03:34,160 ALMA będzie śledzić cząsteczki organiczne - podstawowe składniki życia. 39 00:03:38,260 --> 00:03:42,070 Budowa anten ALMA jest w pełnym biegu. 40 00:03:43,020 --> 00:03:46,420 Dwa ogromne transportery, zwane Otto i Lore, 41 00:03:46,420 --> 00:03:50,590 zabierają ukończone anteny na górę, na płaskowyż Chajnantor. 42 00:03:56,790 --> 00:03:58,690 Na wysokości 5000 metrów n.p.m. 43 00:03:58,690 --> 00:04:02,980 anteny te dostarczają bezprecedensowego widoku mikrofalowego Wszechświata. 44 00:04:10,090 --> 00:04:11,950 Kiedy ALMA jest już niemal gotowa, 45 00:04:11,950 --> 00:04:16,060 kolejna cudowna machina ESO jest nadal w powijakach. 46 00:04:16,060 --> 00:04:18,130 Widzicie tamtą górę? 47 00:04:18,130 --> 00:04:20,769 To Cerro Armazones. 48 00:04:22,900 --> 00:04:24,260 Niedaleko od Paranal, 49 00:04:24,260 --> 00:04:29,500 będzie domem dla największego teleskopu w historii ludzkości. 50 00:04:30,000 --> 00:04:34,680 Oto Ogromnie Wielki Teleskop Europejski (E-ELT). 51 00:04:35,110 --> 00:04:37,820 Największe oko świata na niebo. 52 00:04:42,600 --> 00:04:45,730 Z lustrem na prawie czterdzieści metrów, 53 00:04:45,730 --> 00:04:51,260 E-ELT czyni inne teleskopy po prostu karłami. 54 00:04:53,290 --> 00:04:56,620 Prawie 800 sterowanych komputerowo lustrzanych segmentów. 55 00:04:58,280 --> 00:05:02,510 Złożona optyka ma umożliwić jak największą ostrość obrazów. 56 00:05:04,990 --> 00:05:08,150 Kopuła teleskopu o rozmiarach wieży kościelnej. 57 00:05:13,120 --> 00:05:17,530 E-ELT to ćwiczenie z doskonałości. 58 00:05:20,670 --> 00:05:25,170 Ale prawdziwym cudem jest Wszechświat. 59 00:05:30,720 --> 00:05:35,100 E-ELT pokaże planety krążące wokół innych gwiazd. 60 00:05:38,760 --> 00:05:42,820 Jego spektrografy będą węszyć w atmosferach tych obcych światów, 61 00:05:42,820 --> 00:05:45,120 poszukując oznak życia. 62 00:05:48,910 --> 00:05:54,250 A jeszcze dalej, E-ELT ma badać pojedyncze gwiazdy w innych galaktykach. 63 00:05:54,250 --> 00:05:59,080 Przypomina to pierwsze spotkania mieszkańców sąsiednich miast. 64 00:06:00,000 --> 00:06:02,390 Działając jak kosmiczna machina czasu, 65 00:06:02,390 --> 00:06:06,130 ten ogromny teleskop pozwoli nam spojrzeć w odległą o miliardy lat przeszłość. 66 00:06:06,130 --> 00:06:08,400 aby dowiedzieć się jak to wszystko się zaczęło. 67 00:06:12,270 --> 00:06:15,770 Być może pozwoli rozwiązać zagadkę przyśpieszającego Wszechświata 68 00:06:15,770 --> 00:06:20,160 - tajemniczy fakt wzajemnego odpychania się galaktyk. 69 00:06:20,160 --> 00:06:22,640 coraz to szybciej. 70 00:06:34,550 --> 00:06:38,910 Astronomia jest wielką nauką, nauką ogromnych tajemnic. 71 00:06:38,910 --> 00:06:40,500 Czy poza Ziemią istnieje życie? 72 00:06:40,500 --> 00:06:42,760 Jaki był początek Wszechświata? 73 00:06:43,890 --> 00:06:48,980 Nowy, monstrualny teleskop ESO będzie pomocny w naszym dążeniu do zrozumienia. 74 00:06:48,980 --> 00:06:53,000 Jeszcze nie dotarliśmy do tego celu, lecz to już niedługo. 75 00:06:53,000 --> 00:06:54,310 A więc co dalej? 76 00:06:54,310 --> 00:06:55,910 Cóż, tego nikt nie wie. 77 00:06:55,910 --> 00:06:58,970 Lecz ESO jest gotowe na nowe przygody. 78 00:07:31,160 --> 00:07:34,970 Tutaj Dr J. Kończę specjalny odcinek ESOcast. 79 00:07:34,970 --> 00:07:38,300 Zapraszam ponownie na kolejną kosmiczną przygodę. 80 00:07:40,730 --> 00:07:42,000 ESOcast został wyprodukowany przez ESO, 81 00:07:42,000 --> 00:07:44,000 Europejskie Obserwatorium Południowe. 82 00:07:44,910 --> 00:07:46,000 ESO, Europejskie Obserwatorium Południowe, 83 00:07:46,000 --> 00:07:48,000 jest wiodącą naukową i technologiczną organizacją międzyrządową do badań astronomicznych. 84 00:07:48,000 --> 00:07:50,000 ESO jest najbardziej produktywną instytucją zarówno wśród naziemnych jak i kosmicznych obserwatoriów na świecie. 85 00:07:53,480 --> 00:07:58,490 Tłumaczenie: Jacek Szubiakowski, Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne. Korekta: Krzysztof Czart.